Dịch thuật: Nước Tần quật khởi

NƯỚC TẦN QUẬT KHỞI

          Năm 770 trước công nguyên, con của Tần Trang Công 秦庄公là Tần Tương Công 秦襄公 nhân vì có công hộ tống Chu Bình Vương 周平王 dời đô về Lạc Ấp 洛邑 ở phía đông, được Bình Vương phong làm chư hầu, đồng thời ban tặng vùng đất phía tây Kì Sơn 岐山 (nay là đông bắc huyện Kì Sơn 岐山, tỉnh Thiểm Tây 陕西), nước Tần nhanh chóng quật khởi.

          Tần 秦là một chi trong bộ tộc tính Doanh 嬴 thời cổ, tế tự Thiếu Hạo 少昊, Truyền thuyết kể rằng, Đại Nghiệp 大业 tổ tiên tính Doanh do bà Nữ Tu 女脩 nuốt trứng huyền điểu mà sinh ra, con Đại Nghiệp là Đại Phí 大费 từng giúp ông Vũ 禹trị thuỷ. Cuối đời Thương, trong tính Doanh có một chi là Trung Duật 中潏 cư trú tại vùng đất Tây Nhung 西戎, con là Phi Liêm 蜚廉, Tôn Ác Lai 孙恶来 đều phò tá vua Trụ. Giữa thời Tây Chu, con cháu đời sau của Trung Duật 中潏 là Đại Lạc 大骆 cư trú tại Tây Khuyển Khâu 西犬丘 (nay là phía đông bắc huyện Lễ 礼, phía tây nam huyện Thiên thuỷ 天水 tỉnh Cam Túc 甘肃) sinh được hai người con là Thành 成 và Phi Tử 非子. Thành là con đích kế thừa Đại Lạc, cư trú tại Tây Khuyển Khâu. Phi Tử có công nuôi ngựa cho Chu Hiếu Vương 周孝王 được Hiếu Vương phong ở đất Tần 秦 nơi hợp nhau giữa sông Thiên 汧và sông Vị 渭) (có thuyết cho là vùng Thanh Thuỷ 清水 Cam Túc 甘肃, một thuyết khác cho là trong khu vực huyện Bảo Kê 宝鸡 Thiểm Tây陕西), từ đó chi của Phi Tử lấy Tần 秦làm họ. Thời Chu Lệ Vương 周厉王, Tây Nhung đánh diệt tộc Đại Lạc ở Tây Khuyển Khâu. Chu Tuyên Vương 周宣王lên ngôi, sai tằng tôn của Phi Tử là Tần Trọng 秦仲làm Đại phu thảo phạt Tây Nhung, kết quả Tần Trọng bị chết. Con Tần Trọng là Tần Trang Công về sau đánh Tây Nhung, thu phục Tây Khuyển Khâu sau định cư ở đó, đây là sự khởi đầu của nước Tần.

          Giai đoạn đầu thời Xuân Thu, sau khi Đông Chu dời khỏi khu vực Thiểm Tây hiện nay, Tần ra sức phạt Nhung, thu phục đất cũ của nhà Chu. Năm 766 trước công nguyên, Tần Tương Công phạt Nhung đến đất Kì thì mất, con là Tần Văn Công 秦文公 kế vị. Năm 762 trước công nguyên, Tần Văn Công thu phục vùng đất cũ của Tần, nơi hợp nhau của sông Thiên汧và sông Vị 渭, lại dời đô về đó.

          Lãnh thổ của Tần là đất cũ của Tây Chu, về nhiều phương diện, Tần đã kế thừa văn hoá chính thống, đồng thời đã đi đầu trong làn sóng văn minh hưng khởi thời Xuân Thu.

          Về quân sự, Tần tích cực mở rộng lãnh địa. Cương vực của Tần lúc ban đầu chủ yếu tại lưu vực sông Vị 渭 phía tây Thiểm Tây và đông nam Cam Túc hiện nay, sau diệt dần các bộ Tây Nhung trong khu vực Thiểm Tây Cam Túc, men theo sông Vị tiến về phía đông, vượt Hoàng hà và ải Hào Hàm 崤函, tấn công tam Tấn, vượt khu vực Thương Lạc 商洛của Thiểm Tây hiện nay tấn công Sở, vượt vùng Hán Trung 汉中 của Thiểm Tây hiện nay, tiến vào Ba Thục 巴蜀 tấn công Sở.

          Năm 753 trước công nguyên, Tần bắt đầu có sử kí, dân chúng cũng bắt đầu tiếp thụ giáo dục. Năm 746 trước công nguyên, pháp luật nước Tần bắt đầu có tội diệt tam tộc: phụ, mẫu, thê. Thạch cổ văn 石鼓文, văn tự khắc trên trống đá sớm nhất hiện còn ở Trung Quốc đã vịnh ca tình hình vui chơi săn bắn, chiến tranh của quốc quân nước Tần.

          Từ đó, Tần từ một tiểu quốc ở góc tây nam xa xôi đã vượt lên trở thành chư hầu tương đương với các nước ở trung nguyên.

                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                    Quy Nhơn 15/4/2014

Nguyên tác Trung văn

TẦN QUỐC ĐÍCH QUẬT KHỞI

秦国的崛起

Trong quyển

ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ

图文中国通史

(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)

Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标

Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.