Dịch thuật: Bộ tiểu thuyết thần thoại sớm nhất của Trung Quốc

BỘ TIỂU THUYẾT THẦN THOẠI SỚM NHẤT

CỦA TRUNG QUỐC

          Sưu thần kí 搜神记  do Can Bảo 干宝 đời Tấn soạn, trong Tuỳ thư – Kinh tịch chí 隋书 - 经籍志 trứ lục là 30 quyển, bản hiện nay phàm 20 bản do người đời sau biên tập mà thành. Sưu thần kí là một trong những danh trứ cổ điển Trung Quốc, cũng là một bộ tiểu thuyết thần quái được công nhận, nhiều học giả nghiên cứu truyền thuyết dân gian và thần thoại cổ đại Trung Quốc đem Sưu thần kí sánh với Sơn hải kinh 山海经, Hoài Nam Tử 淮南子. Nhưng đọc kĩ Sưu thần kí có thể phát hiện thể văn của nó khác với những tiểu thuyết thông thường, nó không có tình tiết và nhân vật chính như tiểu thuyết thông thường, cũng không có phục bút và cao trào của tiểu thuyết chương hồi, mà chỉ là những ghi chép không liên quan nhau, vì thế chúng ta có thể gọi Sưu thần kí là bộ kí lục thần thoại cổ đại và truyền thuyết dân gian là tương đối chính xác.

          Can Bảo 干宝 người Tân Thái 新蔡đời Tấn, ban đầu ông giữ chức Trứ tác lang 著作郎, do vì có công bình định được Đỗ thao 杜弢 nên được phong là Quan Nội Hầu 关内侯, là một người hữu thần luận. Can Bảo trong “Tự tự” 自序 nói rằng:

Cập kì trứ thuật, diệc túc dĩ phát minh thần đạo chi bất vu dã.

及其著述, 亦足以发明神道之不诬也

Chính là nói thông qua việc sưu tập những trứ thuật cùng những câu chuyện truyền thuyết của người trước, chứng minh rằng quỷ thần quả thực tồn tại. Cho nên những chuyện Sưu thần kí thuật lại đa phần là những chuyện thần linh quái dị, cũng có không ít những truyền thuyết dân gian và những câu chuyện thần thoại, nhân vật chính có quỷ, cũng có yêu quái và thần tiên, lẫn lộn Phật và Đạo. Nhiều thiên ngắn, tình tiết đơn giản, tưởng tượng kì ảo, mang đậm sắc thái chủ nghĩa lãng mạn. Sưu thần kí đối với hậu thế có ảnh hưởng sâu rộng, như Đậu Nga oan 窦娥冤 của Quan Hán Khanh 关汉卿, Liêu trai chí dị 聊斋志异 của Bồ Tùng Linh 蒲松龄, vở Thiên tiên phối 天仙配 … nhiều truyện truyền kì, tiểu thuyết, hí khúc đều có quan hệ mật thiết với nó.

          Tuy nhiều người không tin quỷ thần, nhưng những câu chuyện quỷ quái luôn rất có thị trường. Đối với một kẻ đồng hành của thế giới khác, mọi người đều rất hiếu kì, trong hiện thực nhìn không thấy, sờ không được, không ngại đem họ xếp vào thế giới hiện thực, vì thế luôn kì ảo, toàn năng, thậm chí tàn nhẫn. Truyện Hàn Bằng thê 韩凭妻 trong Sưu thần kí tương đối nổi tiếng kể về một đôi vợ chồng không sợ cường quyền, kháng cự đến chết nhưng không được hợp táng, nơi đầu hai mộ phần mọc ra một cây lớn, dưới thì rễ trên thì cành lá quấn quýt lấy nhau; trên cây lại có một đôi uyên ương giao đầu cất tiếng kêu bi thiết khiến ai cũng đau buồn.

          Sưu thần kí ảnh hưởng không nhỏ đối với hậu thế, đặc biệt là bộ phận truyền thuyết dân gian trong đó, là tinh hoa của sách, lưu truyền lâu đời luôn được mọi người yêu thích. Giá trị văn học của Sưu thần kí chủ yếu ở chỗ nó bảo tồn được một số truyền thuyết thần thoại ưu tú, cung cấp tư liệu cực kì quý báu cho người đời sau nghiên cứu sự phát triển văn học cổ đại, đặc biệt là lịch sử diễn biến của tiểu thuyết. Sưu thần kí lúc ban đầu được khắc in trong Bí sách hối hàm 秘册汇函, sau được thu nhập trong Tân đãi bí thư 津逮秘书 và Học tân thảo nguyên 学津讨源. Hiện nay có bản của Trung Hoa thư cục do Uông Thiệu Doanh 汪绍楹hiệu chú.  

                                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                                        Quy Nhơn 08/10/2014

Nguyên tác Trung văn

TỐI TẢO ĐÍCH THẦN THOẠI TIỂU THUYẾT

最早的神话小说

Trong quyển

TRUNG QUỐC CHI TỐI

QUỐC GIA CHÍNH TRỊ - LỊCH SỬ VĂN HOÁ

中国之最

国家政治 - 历史文化

Chủ biên: Lưu Chấn Vũ 刘振宇

Bắc Kinh: Kinh Hoa xuất bản xã, 2007.