NGUỒN GỐC BIỆT HIỆU “PHÓNG ÔNG” CỦA LỤC DU
Lục Du 陆游 tự Vụ Quan 务观, hiệu Phóng Ông 放翁, là nhà thơ yêu nước nổi tiếng thời Nam Tống. Danh cùng tự và hiệu của Lục Du đều có lai lịch. Danh và tự của ông là do người mẹ nhân vì kính ngưỡng Tần Quan 秦观 mà đặt cho ông. Tần Quan tự là Thiếu Du 少游là từ nhân kiêm thi nhân nổi tiếng thời Bắc Tống. Từ và thơ của Tần Quan đều xuất sắc, rất được Tô Thức 苏轼 tán thưởng, là một trong “Tô môn tứ học sĩ” 苏门四学士 (1), từng giữ chức Bí thư sảnh chính tông kiêm Quốc sử viện biên tu, nhân phẩm và tài học đều xuất chúng. Mẫu thân của Lục Du rất kính ngưỡng Tần Quan, hi vọng người con của mình sau này cũng lập được công nghiệp văn chương giống Tần Quan. Nói ra cũng lạ, khi sinh Lục Du, người mẹ nằm mộng thấy Tần Quan, điều này khiến bà vô cùng vui mừng. Vì thế, dựa theo tên tự của Tần Quan đặt tên cho con là Lục Du, lấy tự là “Vụ Quan”, ý là khiêm tốn hướng Tần Quan học tập.
Còn biệt hiệu “Phóng Ông” thì do Lục Du tự đặt khi ông 52 tuổi, ý nghĩa mình là một ông lão tự do tự tại, không bị câu thúc.
Lúc Du sống vào thời Nam Tống, cả đời ông chủ trương kháng chiến thu phục lại trung nguyên. Trong bài thơ Thị nhi 示儿ông viết rằng:
Tử khứ nguyên tri vạn sự không
Đản bi bất kiến cửu châu đồng
Vương sư bắc định trung nguyên nhật
Gia tế vô vong cáo nãi ông
死去原知万事空
但悲不见九州同
王师北定中原日
家祭无忘告乃翁
(Vẫn biết sau khi cha chết đi, mọi việc ở nhân gian này không còn liên quan gì với cha nữa
Duy chỉ có một điều khiến cha đau lòng đó chính là không tận mắt thấy được tổ quốc thống nhất
Ngày nào đội quân của triều đình lấy lại được trung nguyên
Khi cúng cha, các con chớ có quên cáo cho cha biết.)
Bài thơ thể hiện tình cảm yêu nước sâu đậm của ông. Nhưng triều đình Nam Tống lúc bấy giờ lại cầu an sống tạm, không có ý thu phục trung nguyên. Hoài bão của Lục Du không được thi triển và thực hiện, con đường làm quan gập ghềnh khiến ông cảm thấy bi phẫn và đau khổ, nên thường ra vào chốn ca lâu tửu điếm mượn rượu giải sầu. Điều này đã gặp phải sự công kích của một số đồng liêu, cho rằng ông không giữ khuôn phép, uống rượu buông tuồng. Khi triều đình điều ông đến làm quan ở Gia Châu 嘉州, một số người lại dâng thư lên các quan trong triều, làm cho ông bị triều đình lấy tội danh uống rượu suy đồi phóng túng bãi miễn chức quan. Vì thế Lục Du vô cùng phẫn hận và khổ não, cuộc sống càng phóng túng. Lục Du lúc bấy giờ cho rằng mình đã mất chức quan trở thành một người không bị câu thúc nên đã lấy biệt hiệu là “Phóng Ông”. Ông từng viết bài từ có câu:
Kiều như hồng, thuỷ như không
Nhất diệp phiêu nhiên yên vũ trung
Thiên giao xưng Phóng Ông
桥如虹, 水如空
一叶飘然烟雨中
天教称放翁
(Chiếc cầu như cầu vồng, mặt nước như tầng không
Một chiếc thuyền con nhẹ lướt trong sương khói
Trời bảo ta xưng là “Phóng Ông”)
Từ đó, Lục Du bắt đầu tự xưng là “Phóng Ông”, mọi người cũng bắt đầu gọi ông là “Lục Phóng Ông”.
Ngoài biệt hiệu “Phóng Ông” ra, Lục Du còn có những biệt hiệu khác như: “Lạp trạch ngư ẩn” 笠泽渔隐, “Hồ trung ẩn sĩ” 湖中隐士, ý là bản thân rất muốn làm một ẩn sĩ chốn giang hồ mang tơi đội nón buông câu. Những biệt hiệu này đều phản ánh sự bất mãn mạnh mẽ của Lục Du đối với chính trị lúc bấy giờ, muốn thoát li trần thế quy ẩn giang hồ, làm một ông lão không bị câu thúc ràng buộc.
Chú của người dịch
(1)- Tô môn tứ học sĩ 苏门四学士: tức 4 văn học gia thời Bắc Tống được Tô Thức 苏轼 bồi dưỡng gồm:
Tần Quan 秦观 (1049 – 1100)
Hoàng Đình Kiên 黄庭坚 (1045 – 1105)
Triều Bổ Chi 晁补之 (1053 – 1110)
Trương Lỗi 张耒(1054 – 1114)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 03/11/2014
Nguyên tác Trung văn
LỤC DU “PHÓNG ÔNG” BIỆT HIỆU ĐÍCH DO LAI
陆游“放翁” 别号的由来
Trong quyển
TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ
中国人名的故事
Tác giả: Trương Tráng Niên 张壮年
Trương Dĩnh Chấn 张颖震
Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005
0 nhận xét:
Đăng nhận xét