Dịch thuật: Vấn đỉnh

VẤN ĐỈNH

问鼎

          Đỉnh 鼎 là khí vật trọng yếu lập quốc thời cổ, thường dùng để ví với vương vị hoặc đế nghiệp. “Vấn đỉnh” ví với việc dự mưu soán quyền.

          Điển xuất Tả truyện – Tuyên Công tam niên 左传 - 宣公三年

          Thời Xuân Thu, vương triều Chu dần đi đến chỗ suy yếu, chư hầu quốc có dã tâm soán đoạt. Năm Chu Định Vương 周定王thứ nhất, Sở Trang Vương 楚庄王 thống lĩnh quân đội đánh rợ Nhung Lục Hồn 陆浑, tiến đến bên bờ sông Lạc 洛 tại kinh thành Lạc Dương 洛阳, đồng thời đã diễn tập quân sự nơi đó. Định Vương sai sứ giả Vương Tôn Mãn 王孙满 đến uý lạo Sở Trang Vương. Sở Trang Vương hỏi Vương Tôn Mãn Chu đỉnh lớn nhỏ nặng nhẹ.

Chú của người dịch

          楚子伐陆浑之戎, 遂至于洛, 观兵于周疆. 定王使王孙满劳楚子. 楚子问鼎之大小轻重焉. 对曰: “在德不在鼎. 昔夏之方有德也, 远方图物, 贡金九牧, 铸鼎象物, 百物而为之备, 使民知神, 奸. 故民入川泽山林, 不逢不若. 螭魅罔两, 莫能逢之, 用能协于上下以承天休. 桀之昏德, 鼎迁于商, 载祀六百. 商纣暴虐, 鼎迁于周. 德之休明, 虽小, 重也. 其奸回昏乱, 虽大, 轻也. 天祚明德, 有所底止. 成王定鼎于郏鄏, 卜世三十, 卜年七百, 天所命也. 周德虽衰, 天命未改, 鼎之轻重, 未可问也.”

                                                                       (左传 - 宣公三年)

          Sở Tử phạt Lục Hồn chi Nhung, toại chí vu Lạc, quan binh vu Chu cương. Định Vương sử Vương Tôn Mãn lạo Sở Tử. Sở Tử vấn đỉnh chi đại tiểu khinh trọng yên. Đối viết: “Tại đức bất tại đỉnh. Tích Hạ chi phương hữu đức dã, viễn

Phương đồ vật, cống kim cửu mục, chú đỉnh tượng vật, bách vật nhi vichi bị, sử dân tri thần, gian. Cố dân nhập xuyên trạch sơn lâm, bất phùng bất nhược. Quỷ mị võng lượng, mạc năng phùng chi, dụng năng hiệp vu thượng hạ dĩ thừa thiên hưu. Kiệt chi hôn đức, đỉnh thiên vu Thương, tải tự lục bách. Thương Trụ bạo ngược, đỉnh thiên vu Chu. Đức chi hưu minh, tuy tiểu, trọng dã. Kì gian hồi hôn loạn, tuy đại, khinh dã. Thiên tộ minh đức, hữu sở để chỉ. Thành Vương định đỉnh vu Giáp Nhục, bốc thế tam thập, bốc niên thất bách, thiên sở mệnh dã. Chu đức tuy suy, thiên mệnh vị cải, đỉnh chi khinh trọng, vị khả vấn dã.”

                                                          (Tả truyện – Tuyên Công tam niên)

          Sở Trang Vương phát binh đánh rợ Nhung Lục Hồn, tiến đến bên bờ sông Lạc, cho duyệt binh thị uy gần biên giới đất Chu. Chu Định Vương sai sứ giả Vương Tôn Mãn đến uý lạo Sở Trang Vương. Sở Trang Vương hỏi 9 đỉnh nhà Chu to lớn nặng nhẹ như thế nào. Vương Tôn Mãn đáp rằng: “Lớn nhỏ nặng nhẹ của đỉnh là ở chỗ đức chứ không bản thân đỉnh. Trước đây khi triều Hạ đang có đức, đã đem kì trân dị vật phương xa hoạ thành hình tượng, dùng đồng mà trưởng quan 9 châu tiến cống đúc nên 9 đỉnh, đồng thời khắc hình tượng muôn vật lên đó, những vật tượng đều có trên 9 đỉnh, để bách tính thông qua 9 đỉnh mà biết được thần linh và gian ác. Cho nên bách tính vào chốn ao hồ rừng núi, không gặp phải những thứ bất lợi cho mình. Những loài quỷ quái li mị võng lượng cũng đều không gặp, nhân đó khiến trên dưới hài hoà, hưởng được phúc của trời. Ông Kiệt nhà Hạ hôn loạn, đỉnh dời đến triều Thương, trước sau được 600 năm. Ông Trụ nhà Thương bạo ngược, đỉnh lại dời đến triều Chu. Quân vương nếu đức hạnh tốt đẹp, thì đỉnh tuy nhỏ nhưng nặng. Nếu gian tà hôn loạn, thì đỉnh tuy lớn nhưng lại nhẹ. Trời ban phúc cho người có đức hạnh nhất định có kì hạn. Chu Thành Vương đem 9 đỉnh đặt cố định tại Giáp Nhục, bói được 30 đời, hưởng quốc 700 năm. Đó là mệnh trời giao cho. Nay triều Chu tuy suy yếu, nhưng mệnh trời chưa đổi, cho nên chưa thể hỏi đỉnh nặng nhẹ được.”

          Nguồn http://www.cqzguo.com/djyb/654.html

                                                                Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 17/9/2015

Nguồn

THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ

常用典故

Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群, Lí Ái Trân 李爱珍

Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005