Dịch thuật: Ban Cố và "Hán thư"

BAN CỐ VÀ “HÁN THƯ”

          Quang Vũ Đế 光武帝 sau khi kiến lập vương triều Đông Hán, muốn đem giai đoạn lịch sử thời Tây Hán chỉnh lí biên soạn, để tiện cho người đời sau tổng kết bài học kinh nghiệm lịch sử, bớt đi những sai lầm, nên đã cho mời Ban Bưu 班彪, đại học vấn gia, đảm nhận nhiệm vụ trọng đại này. Ban Bưu sau khi tiếp nhận mệnh lệnh, ngày đêm làm việc. Biên soạn một bộ sử thư là một công việc vô cùng gian khổ, Ban Bưu đến lúc sắp mất cũng vẫn chưa thể hoàn thành. Ban Bưu có ba người con, hai trai một gái, được sự bồi dưỡng của ông, họ đều thông minh hiếu học. Người con trai lớn là Ban Cố 班固, tính tình đôn hậu, từ nhỏ đã theo cha, học vấn rất tốt; người con trai nhỏ là Ban Siêu 班超, từ nhỏ đã có chí hướng to lớn, thích luyện võ tập binh, văn võ song toàn; người con gái là Ban Chiêu 班昭 cũng vô cùng thông tuệ, hiếu học.

          Sau khi Ban Bưu qua đời, Hán Minh Đế 汉明帝 liền gọi Ban Cố tiếp nhận công việc của cha, tiếp tục biên soạn bộ sử thư Hán thư 汉书. Ban Cố quyết tâm hoàn thành  tâm nguyện của cha, nên bắt đầu một quá trình sáng tác lâu dài.

          Năm Vĩnh Bình 永平thứ 5 đời Hán Minh Đế, Ban Bưu mất đã được 11 năm, Ban Cố viết rất nhiều tác phẩm về sử, không ngờ bị vu cáo là tự ý sửa đổi quốc sử, Minh Đế lập tức hạ lệnh bắt ông giam vào ngục Lạc Dương.

          Sau khi quan lại tra sao bản nháp mới trình lên Minh Đế, Minh Đế tự thân kiểm duyệt, nhanh chóng bị hấp dẫn bởi văn chương của Ban Cố, cảm thấy Ban Cố viết rất tốt, quan điểm chính xác, cũng không có ý gì sửa đổi quốc sử, nhiều chỗ lại ca tụng triều Hán, khiến Minh Đế cảm thán. Đương lúc bấy giờ, em trai của Ban Cố là Ban Siêu nhờ người tấu sớ, thay anh kêu oan, nói rõ Ban Cố chỉ biên soạn sử thư, không có dị tâm. Minh Đế cảm thấy người nhà họ Ban đều có ý tứ, nên đã triệu kiến Ban Siêu, cùng bàn luận. Ban Siêu cử chỉ nghiêm trang, nói năng thoả đáng, lí lẽ rõ ràng mạch lạc, khiến Minh Đế bất ngờ. Về sau, triều đình phóng thích Ban Cố, trải qua nhiều năm biên soạn gian khổ, Ban Cố đã hoàn thành bộ sử to lớn – Hán thư.

                                                                Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 08/11/2015

Nguyên tác Trung văn

BAN CỐ DỮ “HÁN THƯ”

班固与“汉书”

Trong quyển

TRUNG HOA THƯỢNG HẠ NGŨ THIÊN NIÊN

中华上下五千年

Chủ biên: Lí Tinh 李晶

Nam Kinh đại học xuất bản xã, 2007