Dịch thuật: Trương Hành chế tạo chim gỗ

TRƯƠNG HÀNH CHẾ TẠO CHIM GỖ

          Trương Hành 张衡 (78 – 139), là khoa học gia kiệt xuất thời Đông Hán. Ông đã sáng tạo ra “hỗn thiên nghi” 浑天仪 và “địa động nghi” 地动仪 nổi tiếng trên thế giới. Quốc tế đã dùng tên của ông để đặt cho một dãy núi trên mặt trăng, đồng thời đem tiểu hành tinh biên hiệu 1802 trong thái dương hệ đặt tên là “Trương Hành tinh” 张衡星, đủ thấy ảnh hưởng của ông vô cùng to lớn.

          Trương Hành từ nhỏ đã thích đọc sách, thông ngũ kinh, giỏi lục nghệ, nhất là yêu thích thiên văn và lịch pháp. Đồng thời, đối với loài chim, ông cũng rất hứng thú, ông quan sát tư thế và động tác bay của chim, suy nghĩ đến nguyên lí loài chim có thể bay trên không. Ông nghĩ rằng, loài chim bay được, nhất định phải có một kết cấu sinh lí đặc thù. Một ngày nọ, ông nhìn thấy một con chim bị thương rơi xuống mặt đất, liền vội chạy đến băng bó vết thương, nhưng chim bị thương quá nặng, lại thêm khi rớt đã va qua mạnh, nên chẳng mấy chốc chim chết.

          Bình thường nhân vì yêu quí loài chim mà không sát sinh, hiện con chim chết bày ra trước mắt, Đây là cơ hội khó gặp vì thế đối với cấu tạo sinh lí của chim, Trương Hành đã tiến hành quan sát và nghiên cứu tỉ mỉ. Trong quá trình này, trong đầu Trương Hành chợt loé lên một ý tưởng kì lạ: có thể mô phỏng kết cấu sinh lí của loài chim mà chế tạo ra một chiếc máy có thể bay?

          Về sau quả nhiên Trương Hành ra tay, con chim nhân tạo hoàn toàn dựa theo hình dáng của loài chim mà làm thành. Bề ngoài của chim gắn lông vũ đủ màu sắc rất đẹp. Máy phát động lắp bên trong bụng chim.

          Bắt đầu bay thử, Trương Hành cho phát động cơ quan của máy, hai mắt của chim mở ra, cặp cánh cử động theo tiết tấu, một lát sau chim rời khỏi mặt đất, dần dần bay lên không trung bay hướng đến phương xa.

          Người trên mặt đất không ai là không kinh ngạc, hưng phấn. Chẳng may, chim gỗ bị một vị công tử đang săn bắn nhìn thấy, anh ta trước giờ chưa nhìn thấy qua loài chim kì quái như thế, liền giương cung bắn, mũi tên bắn ra trúng vào thân chim. Chim gỗ trên không trung lắc lư mấy cái, đột nhiên bay thật nhanh, càng bay càng nhanh, bay một mạch hơn 3 dặm đường. Bỗng nhiên, chim gỗ quay vòng, rồi loạng choạng rơi xuống đất, một tiếng “bịch” vang lên, bụng chim nứt ra, bánh xe, trục, đòn bẩy, dây văng trên mặt đất.

          Mọi người vây đến, kinh ngạc nhìn những thứ kì hình quái trạng, họ nghi hoặc, nghị luận cùng nhau.

          Con chim gỗ mà Trương Hành tốn hao tâm huyết làm ra đã phó cho dòng nước.

                                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 12/11/2015

Nguyên tác Trung văn

TRƯƠNG HÀNH CHẾ TẠO MỘC ĐIỂU

张衡制造木鸟

Trong quyển

PHONG TRANH

風箏

Tác giả: Vân Trung Thiên 云中天

Bách Hoa Châu văn nghệ xuất bản xã, 2006.