Dịch thuật: Thầy giáo dạy vỡ lòng ra vế đối khảo Trạng nguyên

THẦY GIÁO DẠY VỠ LÒNG

RA VẾ ĐỐI KHẢO TRẠNG NGUYÊN

          Đời Thanh có một anh chàng trẻ tuổi thi đậu Trạng nguyên, quan địa phương bày yến tiệc chiêu đãi, mời thầy giáo dạy vỡ lòng của vị Trạng nguyên đến, và xếp cho ông ta ngồi ở dưới. Vị thầy giáo nọ cảm thấy không vui, liền nói:

          Tôi ra một vế đối, mời Trạng nguyên đối lại, xem thử anh đậu Trạng nguyên rồi trình độ cao được bao nhiêu?

Nhãn chu tử, tị khổng tử, chu tử phản cư khổng tử thượng.

眼珠子, 鼻孔子, 珠子反居孔子上

          “Nhãn chu tử” 眼珠子 ở đây nói con mắt, trong  đó “Chu tử” 珠子 hài âm với “Chu Tử” 朱子 tức Chu Hi 朱熹, học giả đời Tống; còn “tị khổng tử” 鼻孔子 nói cái mũi, trong đó “khổng tử” 孔子 chỉ Khổng Phu Tử. Chu Hi là truyền nhân của Nho học; lại là người tuân thủ lễ giáo, tôn sùng các bậc tiền hiền. Cho nên bề ngoài của vế đối là “ mắt lại ở trên mũi”, nhưng hàm ý thực tế “Chu Tử ở trên Khổng Tử” là không hợp đạo lí, “Chu Tử” sao lại ở trên “Khổng Tử”?

          Theo lí mà nói, quan địa phương mời khách, hơn nữa lại đặc biệt mời Trạng nguyên, như vậy lúc bấy giờ học trò ngồi vị trí trên thầy là chuyện thường, nhưng từ góc độ thầy trò, Trạng nguyên lẽ ra nên nhường chỗ. Vế đối đã ra chẳng lẽ không đối lại. Vị Trạng nguyên nhìn thầy mình, thấy chòm râu lay động trước ngực, đôi chân mày nhíu lại liền lập tức ứng lời:

Mi tiên sinh, tu hậu sinh, tiên sinh bất cập hậu sinh trường.

眉先生, 须后生, 先生不及后生长

          “Mi” 眉 là lông mày mọc trước, “tu” 须 là râu mọc sau, nhưng lông mày mọc trước không dài bằng râu mọc sau.

          Vế đối đọc ra khiến thầy giáo và quan địa phương đều bội phục, sóng gió lễ nghĩa nơi bàn tiệc do đó được lặng yên.

Cặp đối:

Nhãn chu tử, tị khổng tử, chu tử phản cư khổng tử thượng.

Mi tiên sinh, tu hậu sinh, tiên sinh bất cập hậu sinh trường.

眼珠子, 鼻孔子, 珠子反居孔子上

眉先生, 须后生, 先生不及后生长

Mắt và mũi, mắt lại ở trên mũi

Lông mày mọc trước, râu mọc sau, lông mày không dài bằng râu

Chu Tử và Khổng Tử, Chu Tử lại ở trên Khổng Tử

Người sinh trước, kẻ sinh sau, người sinh trước không bằng kẻ sinh sau.

                                                                       Huỳnh Chương Hưng

                                                                        Quy Nhơn 5/8/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

KHẢI MÔNG LÃO SƯ KHẢO TRẠNG NGUYÊN ĐỐI TỬ

启蒙老师考状元对子

Trong quyển

KHINH TÙNG HỌC ĐỐI LIÊN

轻松学对联

Tác giả: Nghiêm Ân Huyên 严恩萱

                      Nghiêm Khảo Lượng 严考亮

Quảng Châu – Kí Nam đại học xuất bản xã, 2005.