Dịch thuật: Những xước hiệu ngợi khen quan thanh liêm

NHỮNG XƯỚC HIỆU

NGỢI KHEN QUAN THANH LIÊM

          Xước hiệu 绰号 là một hình thức biểu hiện đặc thù trong văn hoá về họ tên của Trung Quốc. Nó hóm hĩnh, thú vị, khôi hài. Dùng để châm biếm thì sâu cay, sắc sảo; dùng để ngợi khen thì hình tượng, rõ ràng, đi vào lòng người; dùng để pha trò thì sinh động, hoạt bát.

          Thời cổ, nhiều quan viên thanh liêm có xước hiệu, những xước hiệu ấy là do người đời căn cứ vào mĩ đức hoặc chính tích của họ mà đặt cho, là những lời ngợi khen khắc hoạ truyền thần xuất phát từ nội tâm.

          Thời Đông Hán, Thái thú Cối Kê 会稽 là Lưu Hiến 刘宪 (1) là một vị quan thanh liêm. Trong thời gian nhậm chức luôn quan tâm đến bách tính, chính tích trác tuyệt. Về sau khi được điều về kinh nhậm chức, lúc ra đi, bách tính quận Cối Kê tấp nập kéo tới tiễn đưa. Để bày tỏ thành ý của dân, mấy vị trưởng lão đại điện cho dân toàn huyện, mỗi người mang đến 100 đồng tiền tặng cho Lưu Hiến để ông trên đường đi mua rượu uống. Lưu Hiến không nhận, mấy vị trưởng lão kiên quyết bảo ông nhận, cuối cùng, Lưu Hiến nhận mỗi vị 1 đồng. Đợi cho mọi người đi khỏi, Lưu Hiến âm thầm đem mấy đồng đó thả vào dòng sông. Về sau mọi người biết được, vô cùng cảm kích liền tặng ông xước hiệu “Nhất tiền Thái thú” 一钱太守 (Thái thú một tiền)

          Phạm Cảnh Văn 范景文 triều Minh giữ qua các chức: Binh bộ thị lang, Nội các đại học sĩ, nhiều bà con bạn bè đương thời tới nhà xin giúp đỡ, muốn có một chức quan nào đó. Phạm Cảnh Văn đều cự tuyệt, đồng thời trên cửa dán 6 chữ lớn: “bất thụ chúc, bất thụ quỹ” 不受嘱, 不受馈 (không nhận lời gửi gắm, không nhận quà tặng). Từ đó, không ai đến nhà nhờ ông giúp đỡ. Về sau mọi người tặng ông xước hiệu “Nhị bất công” 二不公 (ông lão 2 bất).

          Thời Đông Hán, Thái thú Lư Giang 庐江 là Dương Tục 羊续 làm quan rất thanh liêm. Một lần nọ, có người tặng ông một con cá tươi, ông không nhận, người đó bỏ cá xuống rồi đi. Dương Tục liền đem cá treo nơi thềm, mấy ngày sau cá khô. Sau này hễ có ai đến tặng quà, ông liền đem cá khô đó cho họ xem. Từ đó không ai đến tặng quà cho ông nữa. Mọi người tặng cho ông xước hiệu “Huyền ngư Thái thú” 悬鱼太守 (Thái thú treo cá)

          Tri phủ Kinh châu 荆州 triều Minh là Trương Hoành 张宏 rất cương chính ngay thẳng, không theo tình riêng, kiên quyết không tiếp đãi hạng người đi cửa sau. Người thời bấy giờ tặng cho Trương Hoành xước hiệu “Bế môn Trương” 闭门张 (Ông Trương đóng cửa).

          Giám sát ngự sử triều Minh là Đinh Tuấn 丁俊, tuy làm quan cao nhưng giữ thân trong sạch, cuộc sống vô cùng kiệm ước, thường chỉ ăn cơm với đậu, mọi người gọi ông là “Đậu hủ Ngự sử” 豆腐御史 (Ngự sử đậu hủ). Còn vị Tri huyện Tân Phồn 新繁 là Hồ Thủ An 胡守安 tự mình trồng rau để ăn, mọi người gọi ông là “Thái Tri huyện” 菜知县 (Tri huyện rau).

          Thời Nam Bắc triều có một người tên Viên Duật Tu 袁聿修, làm quan trải qua các triều Đông Nguỵ, Bắc Tề, Tuỳ hơn 50 năm, trước sau luôn lấy thanh bần làm gốc, không hề nhận quà tặng, người đời sau tặng ông xước hiệu “Ngũ đại thanh lang” 五代清郎 (Quan thanh liêm thời Ngũ đại).

          Thời Tống Chân Tông, có viên Tham tri chính sự tên Lỗ Đạo Tông 鲁道宗 rất chính trực không sợ quyền uy. Sau khi Chân Tông qua đời, Nhân Tông chỉ mới 13 tuổi kế vị, quyền hành tập trung trong tay Thái hậu. Lỗ Đạo Tông dám theo lí đấu tranh, hoàng thân quốc thích đều sợ ông. Vì thế có người đã tặng ông xước hiệu “Ngư đầu Tham chính” 鱼头参政 (Quan Tham chính đầu cá), ý nói cương trực cứng rắn giống như đầu cá.

          Thời Tống, vị Tể tướng nổi tiếng của phái chủ chiến là Khấu Chuẩn 寇准 không chỉ là một vị quan thanh liêm, chính tích trác tuyệt mà còn có một cuộc sống kiệm ước giản dị. Hơn 30 năm làm quan, Khấu Chuẩn chưa bao giờ xây phủ đệ riêng cho mình. Thi nhân Nguỵ Dã 魏野 làm thơ ca ngợi ông rằng:

Hữu quan cư đỉnh nại

Vô địa khởi lâu đài

有官居鼎鼐

无地起楼台

Làm quan giữ chức cực cao

Thế mà không có đất để cất lâu đài

          Mọi người gọi ông là “Vô địa khởi lâu đài tướng công” 无地起楼台相公.

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- Trong Trung Quốc thành ngữ cố sự tổng tập (tập 1), do Đường Kì và Giang Quế Bao biên soạn, tên của nhân vật này là Lưu Sủng, không phải Lưu Hiến.

                                                                  Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 10/10/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

TÁN DỰ THANH QUAN ĐÍCH XƯỚC HIỆU

赞誉清官的绰号

Trong quyển

TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ

中国人名的故事

Tác giả: Trương Tráng Niên (张壮年)

            Trương Dĩnh Chấn (张颖震)

Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, 2005.