Dịch thuật: Câu chuyện về họ tên của Quỷ Cốc Tử

CÂU CHUYỆN VỀ HỌ TÊN CỦA QUỶ CỐC TỬ

          Tên gọi Quỷ Cốc Tử 鬼谷子 có đôi chút kì quái, nhưng lại rất nổi tiếng. Quỷ Cốc Tử là nhân vật thời Chiến quốc mang đậm màu sắc truyền kì. Tung hoành gia, Đạo gia, Binh gia, Tiên gia, Mệnh tướng gia trong chư tử bách gia đều tôn ông làm Tổ sư.

          Quỷ Cốc Tử vốn tên Vương Lị 王俐 ⁽¹⁾, người nước Sở, cũng có thuyết cho ông là người nước Tề, tự xưng là Quỷ Cốc 鬼谷, nhân vì tinh thông binh pháp và Đạo giáo nên được người đời sau tôn xưng là Quỷ Cốc Vương Thiền 鬼谷王禅.

          Quỷ Cốc Tử trường kì ẩn cư ở thôn Quỷ Cốc, thu nhận học trò, truyền đạo thụ nghiệp, trứ thư lập thuyết, soạn bộ Quỷ Cốc Tử 鬼谷子. Theo truyền thuyết ông có hơn 500 học trò, trong đó có nhiều nhân tài túc trí đa mưu, như Tôn Tẫn 孙膑 với bộ Tôn Tẫn binh pháp 孙膑兵法, đại tướng nổi tiếng Bàng Quyên 庞涓, nhà ngoại giao nổi tiếng Tô Tần 苏秦, Trương Nghi 张仪. Những nhân vật này đối với chính trị, quân sự của xã hội lúc bấy giờ đã có ảnh hưởng rất to lớn.

          Sử sách ghi chép rất ít về Quỷ Cốc Tử, có ghi chép cũng không rõ ràng, hoặc ghi chép những lời truyền tụng rải rác, càng khiến cho nhân vật truyền kì này được khoác lên một sắc thái thần bí, vì thế những truyền thuyết và câu chuyện liên quan đến ông đã dần nhiều lên.

          Về tên gọi của ông, đa số học giả cho rằng do bởi ông trường kì ẩn cư ở thôn Quỷ Cốc cho nên đã lấy địa danh làm tên. Quỷ Cốc nay là thôn Quỷ Cốc 鬼谷huyện Nhữ Dương 汝阳 tỉnh Hà Nam 河南. Nơi đây hiện còn có mộ Quỷ Cốc, miếu Vương Tổ Sư, sân diễn binh, nơi truyền dạy cùng những di tích có liên quan. Nhưng truyền thuyết dân gian lại nói rằng tên của ông bắt nguồn từ một câu chuyện thần thoại, ông là do người con gái họ Triệu 赵 sinh ra, nhưng lại là hậu duệ của nhà họ Chu 周. Thế thì chuyện đó như thế nào? Hoá ra, hai nhà Chu Triệu là hàng xóm của nhau, nhà họ Chu làm nông, nhà họ Triệu buôn bán, hai nhà quan hệ rất tốt, cuộc sống của hai nhà đều khá giả. Về sau nhà họ Triệu buôn bán thua lỗ, nhà họ Chu khảng khái ra tay cứu giúp. Nhà họ Triệu cảm kích đã hứa gã con gái cho nhà họ Chu. Con gái nhà họ Triệu và con trai nhà họ Chu vốn là thanh mai trúc mã, việc hôn nhân này đương nhiên cả hai rất hài lòng. Vế sau cha mẹ nhà họ Chu nối nhau qua đời, cảnh nhà sa sút, nhà họ Triệu huỷ bỏ hôn ước. Chàng trai họ Chu sau khi biết tin buồn giận lại thêm tương tư nên chẳng bao lâu bị bệnh nặng rồi qua đời. Cô gái họ Triệu biết được bi thương cùng cực, đến trước mộ chàng trai khóc than không dứt và đã hôn mê trước mộ. Trong lúc tinh thần mơ màng bỗng nghe tiếng chàng trai bảo nàng đem nhành lúa (đạo cốc 稻谷)  trước mộ về nhà ăn. Sau khi tỉnh lại, cô gái quả nhiên thấy trước mộ có một nhành lúa liền đem về nhà. Không ngờ sau khi ăn qua cô gái liền có thai, sinh ra một bé trai lớn nhanh như thổi, lại thông minh khác thường. Cô gái họ Triệu cho rằng do quỷ mà sinh cốc, do cốc mà sinh tử, cho nên đã đặt tên con là “Quỷ Cốc Tử”.

          Câu chuyện này rõ ràng là sự thêu dệt của người đời sau, nhưng thông qua câu chuyện đó đã nói rõ Quỷ Cốc Tử trong mắt mọi người quả thực là một nhân vật truyền kì mang đậm màu sắc thần bí.

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- Trong Xuân Thu Chiến quốc văn hoá đại quan 春秋战国文化大观 do Lí Thiếu Lâm 李少林 chủ biên, Quỷ Cốc Tử tên là Vương Hủ 王诩, một tên khác là Vương Thiền 王禅.  (Nội Mông Cổ nhân dân xuất bản xã, 2006)

          Theo http://zh.wikipedia.org/wiki, Quỷ Cốc Tử họ Vương 王 tên Thiền 禅, tự là Hủ 诩, hiệu Quỷ Cốc 鬼谷, dân gian gọi là Vương Thiền Lão Tổ 王禅老祖.

                                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                                          Quy Nhơn 16/12/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

QUỶ CỐC TỬ DANH TỰ ĐÍCH CỐ SỰ

鬼谷子名字的故事

Trong quyển

TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ

中国人名的故事

Tác giả: Trương Tráng Niên (张壮年)

             Trương Dĩnh Chấn (张颖震)

Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005