ĐÔNG MÔN HOÀNG KHUYỂN
东门黄犬
DẮT CHÓ VÀNG RA KHỎI CỬA ĐÔNG
Giải thích: Đông môn 东门: chỉ cửa thành phía đông. Hoàng khuyển 黄犬: chó vàng. Nguyên đây là lời của Lí Tư 李斯 nói trước khi bị Tần Nhị Thế xử tội chết. Thành ngữ này ví với việc làm quan bị nạn, rút lui không kịp.Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Lí Tư liệt truyện 史记 - 李斯列传.
Sau khi Thừa tướng Lí Tư李斯 của triều Tần bị vu tội nhốt vào ngục, Tần Nhị Thế sai hoạn quan Triệu Cao 赵高đi thẩm tra vụ án. Triệu Cao vốn có thâm thù với Lí Tư nên thừa cơ bắt toàn bộ gia tộc và bạn bè của Lí Tư. Khi thẩm án, đánh Lí Tư 1000 gậy, bức Lí Tư nhận tội câu kết với giặc tiến hành mưu phản.
Lí Tư từng có ý định tự sát, nhưng nghĩ rằng mình có khả năng biện luận, lại có công lao, không lòng mưu phản, có thể thông quan việc dâng thư biện giải, mong Nhị thế thức tỉnh mà xá tội cho. Trong ngục, Lí Tư dồn hết tâm trí viết, thuật lại công lao 7 phương diện trong hơn 30 năm làm Tướng triều Tần, cố ý dùng cách nói ngược “7 điều tội trạng”. Lí Tư dùng thể tiểu triện viết xong giao cho Triệu Cao, hi vọng sẽ có được tin tốt đẹp.
Nào ngờ Triệu Cao không để ý đến kiệt tác của Lí Tư, Triệu Cao nói rằng: tù phạm làm sao có thể dâng thư!
Mấy ngày sau, Triệu Cao sai mười mấy tên môn khách giả làm Ngự sử, Yết giả, Thị trung lần lượt tra khảo Lí Tư, nếu Lí Tư nói ra sự thật sẽ bị đánh thảm hại. Về sau Nhị Thế sai người đi kiểm chứng lời khai của Lí Tư, Lí Tư tưởng rằng cũng giống lần trước nên không dám nói sửa lời nói ra sự thật, trong tờ cung khai thừa nhận toàn bộ tội trạng. Một mặt thẩm vấn Lí Tư, một mặt khác Tần Nhị Thế sai người điều tra tội trạng của Quận thú Tam Xuyên 三川 là Lí Do 李由, nhưng lúc bấy giờ Lí Do đã bị Hạng Lương 项梁 giết chết. Sứ giả trở về, Triệu Cao nguỵ tạo ra tội trạng Lí Tư mưu phản.
Cuối cùng Lí Tư chịu tội ngũ hình, bị xử chém ngang lưng tại chợ Hàm Dương 咸阳. Khi áp giải ra khỏi ngục, Lí Tư quay đầu nói với người con thứ đang bị áp giải theo:
Ta muốn cùng con lại dắt con chó vàng ra khỏi cửa đông Thượng Sái 上蔡để đuổi theo con thỏ,, há được nữa sao?
Nói xong hai cha con cùng khóc. Kết quả, cả 3 tộc nhà Lí Tư đều bị xử tử.
CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- Nguyên văn câu nói của Lí Tư trong Sử kí:
Ngô dục dữ nhược phục khiên hoàng khuyển câu xuất Thượng Sái đông môn trục giảo thố, khởi khả đắc hồ!
吾欲與弱復牽黃犬俱出上蔡東門逐狡兔, 豈可得乎!
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/6/2013
Nguyên tác Trung văn
ĐÔNG MÔN HOÀNG KHUYỂN
东门黄犬
Trong quyển
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét