Dịch thuật: Quỹ

QUỸ

          Quỹ 簋 là một loại lễ khí quan trọng đứng hàng thứ hai sau đỉnh. Chế độ về đỉnh thời Tây Chu quy định, khi tế tự hoặc yến tiệc, quỹ được phối hợp sử dụng với đỉnh theo số chẵn với số lẻ. Thiên tử 9 đỉnh 8 quỹ, chư hầu 7 đỉnh 6 quỹ, khanh đại phu 5 đỉnh 4 quỹ, sĩ 3 đỉnh 2 quỹ. Quỹ phát hiện được cũng xuất hiện với số chẵn, điều này phù hợp với những ghi chép trong sách vở, vì thế số lượng quỹ chỉ đứng sau đỉnh. Theo Lịch đại trứ lục cát kim mục 历代著录吉金目, quỹ bằng đồng đời Thương Chu thu thập qua các đời khoảng 700 chiếc. Sau giải phóng, khảo cổ phát hiện được cũng rất nhiều. Diễn biến phong cách và giá trị của quỹ đại thể tương đồng với đỉnh.

          Loại quỹ trân quý cực nhiều, trong đó nổi tiếng nhất có “Lợi quỹ” 利簋, cũng còn gọi là “Vũ Vương chinh Thương quỹ” 武王征商簋, do một người tên “Lợi” đời Chu Vũ Vương chế tác. Chiếc quỹ này là thanh đồng khí sớm nhất thời Tây Chu hiện được biết, đáy bụng có minh văn 4 hàng 32 chữ, đại ý là: Chu Vũ Vương chinh phạt Thương Trụ. Sáng sớm ngày Giáp Tí, khi sao Tuế còn đang ở vị trí của nó, đi chinh phạt, và đã nhanh chóng chiếm lấy nước Thương. 8 ngày sau, vào ngày Tân Mùi, Vũ Vương ban thưởng đồng cho ông Lợi, ông đã lấy đồng đó đúc nên báu vật để kỉ niệm tổ tiên là Chiên Công 旃公. Cách ghi Giáp Tí trong bài minh không chỉ cung cấp tiêu chí quan trọng về đồng đại đồ đồng thời Tây Chu mà nó còn chứng thực về những ghi chép ở những văn hiến thời Tây Chu như Thế phu 世俘, Mục thệ 牧誓 đối với việc Vũ Vương phạt Thương. Quỹ dược phát hiện vào năm 1976 tại một hầm thuộc đời Chu ở huyện Lâm Đồng 临潼 tỉnh Thiểm Tây 陕西, hiện được lưu giữ tại Viện bảo tàng huyện Lâm Đồng tỉnh Thiểm Tây.

          Một quỹ khác có tên là Đại Phong quỹ 大丰簋 do bởi trong minh văn có câu “Vương Hựu Đại Phong” 王又大丰, và cũng do bởi người sáng chế ra là người trợ tế cho Vũ Vương khi Vũ Vương tế tổ có tên là Vương Thần Thiên Vong 王臣天亡, cho nên quỹ còn có tên là “Thiên Vong quỹ” 天亡簋. Loại đồ đồng này là đồ đồng tiêu chuẩn truyền thế thời Vũ Vương. Tương truyền nó được phát hiện cùng với Mao Công đỉnh 毛公鼎 tại Kì Sơn 崎山 Thiểm Tây 陕西 vào cuối đời Đạo Quang 道光 nhà Thanh, hiện được lưu giữ tại viện bảo tàng quốc gia Bắc Kinh.

                                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                                         Quy Nhơn 17/6/2013

Nguyên tác Trung văn

QUỸ

簋

Trong quyển

CỔ NGOẠN

古玩

Tác giả: Đỗ Vệ Dân 杜卫民

Bắc Kinh . Học Uyển xuất bản xã, 2007.