Dịch thuật: Cảnh Công triều cư nghiêm, hạ bất ngôn, Án Tử gián

景公朝居严下不言晏子谏

    晏子复于景公曰 ⁽¹⁾: “朝居严乎?”

    公曰: “朝居严, 则曷害于治国家哉?”

    晏子对曰: “朝居严则下无言, 下无言则上无闻矣. 下无言, 则吾谓之喑 ⁽²⁾; 上无闻, 则吾谓之聋. 聋喑, 非害国家而如何也? 且合升斗之微 ⁽³⁾, 以满仓廪; 合疏缕之纬 ⁽⁴⁾, 以成帏幕. 太山之高 ⁽⁵⁾, 非一石也, 累卑然后高 ⁽⁶⁾. 夫治天下者, 非用一士之言也. 固有受而不用 ⁽⁷⁾, 恶有拒而不受者哉 ⁽⁸⁾?

                                                                             (晏子春秋) 

CẢNH CÔNG TRIỀU CƯ NGHIÊM, HẠ BẤT NGÔN,

 ÁN TỬ GIÁN

          Án Tử phục vu Cảnh Công viết ⁽¹⁾: “Triều cư nghiêm hồ?”

          Công viết: “Triều cư nghiêm, tắc hạt hại vu trị quốc gia tai?”

          Án Tử đối viết: “Triều cư nghiêm tắc hạ vô ngôn, hạ vô ngôn tắc thượng vô văn hĩ. Hạ vô ngôn, tắc ngô vị chi âm ⁽²⁾; thượng vô văn, tắc ngô vị chi lung. Lung âm, phi hại quốc gia nhi như hà dã? Thả hợp thăng đẩu chi vi ⁽³⁾, dĩ mãn thương lẫm; hợp sơ lũ chi vĩ ⁽⁴⁾, dĩ thành vi mạc. Thái sơn chi cao ⁽⁵⁾, phi nhất thạch dã, luỹ ti nhiên hậu cao ⁽⁶⁾. Phù trị thiên hạ giả, phi dụng nhất sĩ chi ngôn dã. Cố hữu thụ nhi bất dụng ⁽⁷⁾, ô hữu cự nhi bất thụ giả tai ⁽⁸⁾?”

                                                                (Án Tử Xuân Thu)

Chú thích

1- Phục 复: nói cho biết.

2- Âm 喑: câm

3- Đẩu: trong nguyên tác chữ này gồm chữ 豆và chữ 斗, cùng nghĩa với chữ 斗(đẩu), một loại dụng cụ dùng để đong.

4- Vĩ 纬: sợi ngang trên tấm vải dệt.

5- Thái sơn 太山: tức 泰山.

6- Ti 卑: thấp

7- Cố 固: vốn

8- Ô 恶: sao, làm gì có.

CẢNH CÔNG HỌP TRIỀU UY NGHIÊM, BỀ TÔI KHÔNG DÁM NÓI.

 ÁN TỬ CAN GIÁN 

          Án Tử nói với Cảnh Công:

Ngài chủ trì họp triều có uy nghiêm không?

          Cảnh Công đáp rằng:

Chủ trì uy nghiêm thì có hại gì cho việc trị nước?

          Án Tử nói rằng:

Chủ trì họp triều mà uy nghiêm, thì bề tôi không dám dâng lời; bề tôi không dám dâng lời thì vị quân chủ không thể nghe được ý kiến. Bề tôi không dâng lời, thần cho đó là câm; vị quân chủ không nghe được ý kiến, thần cho đó là điếc. Vừa câm vừa điếc chẳng phải đối với quốc gia có hại thì là gì? Hơn nữa, hợp từng chút một thăng một đấu lại mới có thể đầy kho lẫm; hợp những sợi chỉ ngang lại mới dệt thành màn trướng. Thái sơn cao, không phải một viên đá có thể làm cho cao, góp những viên đá nhỏ lại, sau đó mới khiến Thái sơn cao như thế. Trị lí thiên hạ, không phải chỉ dùng lời của một người. Vốn chỉ có chuyện  nghe ý kiến mà không chịu thu nạp, chứ làm gì có chuyện cự tuyệt không chịu lắng nghe ý kiến?

  

                                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                                        Quy Nhơn 08/10/2015

Nguồn 

ÁN TỬ XUÂN THU

晏子春秋

Dịch chú: Trần Đào 陈涛

Trung Hoa thư cục, 2007.