Dịch thuật: Thất chi đông ngung, thu chi tang du

THẤT CHI ĐÔNG NGUNG, THU CHI TANG DU

失之东隅, 收之桑榆

MẤT BÊN ĐÔNG, ĐƯỢC BÊN TÂY

Giải thích: Đông ngung 东隅: nơi mặt trời mọc, cũng chỉ lúc sáng sớm. Tang du 桑榆: nơi mặt trời sắp lặn chiếu đến, cũng chỉ nơi mặt trời lặn. Ví lúc ban đầu tại một phương diện nào đó thất bại, nhưng cuối cùng lại thành công ở một phương diện khác.

Xuất xứ: Namtriều . Tống . Phạm Việp 范晔: Hậu Hán thư – Phùng Dị liệt  truyện 后汉书 - 冯异列传.

          Phùng Dị 冯异là một danh tướng thời Đông Hán, từng theo Quang Vũ Đế Lưu Tú 刘秀 nam chinh bắc chiến, lập nhiều công lao hiển hách.

          Năm nọ, Lưu Tú bị hãm vào trùng vây, suốt cả đêm dẫn quân đột phá chạy về phía nam, đến đình Vô Lâu 无蒌huyện Nhiêu Dương 饶阳. Lúc bấy giờ, trời đổ cơn mưa lớn, gió thốc lạnh buốt, các tướng sĩ bị đói rét bức bách, ai nấy đều nản lòng nhụt chí. Thấy tình hình như thế, Phùng Dị liền xông vào mưa gió đi tìm củi, lương khô về nấu lên một nồi canh rau bốc hơi nghi ngút. Lưu Tú cùng mọi người ăn xong, khôi phục tinh thần, ý chí chiến đấu tăng lên và họ cùng nhau lên đường, cuối cùng thoát được cảnh hiểm nguy.

          Sau khi Lưu Tú xưng đế, phong Phùng Dị làm Chinh tây Đại tướng quân, sai ông dẫn quân hội cùng đội quân của Đặng Vũ 邓禹 Đặng Hoằng 邓弘 tiến về phía tây, thảo phạt quân Xích Mi 赤眉 đang chiếm cứ vùng quan trung.

          Đương thời quân Xích mi đóng quân 20 vạn, thế binh lớn mạnh. Phùng Dị kiến nghị trước tiên phái người đến trong quân Xích Mi để dụ hàng, làm lung lay lòng quân địch, sau đó do Đặng Vũ, Đặng Hoằng hai tướng dẫn quân đánh vào phía đông của địch, riêng mình dẫn quân tiến về phía tây, tấn công quân Xích Mi từ hai phía, mới có thể giành được thắng lợi. Nhưng Đặng Vũ, Đặng Hoằng muốn lập công, không nghe theo lời khuyến cáo của Phùng Dị, vội dẫn quân công kích quân Xích Mi, kết quả đại bại trở về, tổn thất đến 3000 quân.

          Phùng Dị nghe tin vội chuyển dời quân, chờ đợi thời cơ. Mấy ngày sau, Phùng Dị mai phục tại Thằng Trì 渑池, sai binh sĩ thủ hạ mặc trang phục quân Xích Mi, nấp bên đường dụ địch tiến vào. Quân Xích Mi lọt vào vòng vây, Phùng Dị hạ lệnh, trong phút chốc phục binh bốn bên nổi dậy, giết quân Xích Mi người ngã ngựa nhào, bôn tẩu tứ tán.

          Trận chiến Thằng Trì, Phùng Dị đại thắng tiêu diệt 8 vạn quân địch. Báo tiệp truyền đến kinh thành, Lưu Tú lập tức viết chiếu thư, gởi đến tiền phương bày tỏ lời thăm hỏi động viên. Trong chiếu thư viết rằng:

          Tướng sĩ chốn tiền phương đánh trận, vô cùng gian khổ, tuy lúc đầu các khanh giống như  chim bị bại, rủ cánh trốn đến Khê Phản溪坂, nhưng cuối cùng tại Thằng Trì vỗ cánh bay cao, có thể gọi là “thất chi đông ngung, thu chi tang du” vậy.

                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                Quy Nhơn 15/10/2015

Nguyên tác Trung văn

THẤT CHI ĐÔNG NGUNG, THU CHI TANG DU

失之东隅, 收之桑榆

Trong quyển

TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP

中国成语故事总集

(tập 1)

Chủ biên: Đường Kì 唐麒

Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.