Dịch thuật: Nghiệp bá của Tấn Văn Công

NGHIỆP BÁ CỦA TẤN VĂN CÔNG

          Năm 635 trước công nguyên (Tấn Văn Công 晋文公 năm thứ 2), Tấn Văn Công lúc mới lên ngôi, đã bắt đầu đại nghiệp xưng bá trung nguyên của mình. Nhân vì, trong nước, Tấn Huệ Công 晋惠公vô năng đã khiến đại quốc Tấn quốc im hơi không nổi tiếng. Tân quân kế vị, lập tức kích phát hi vọng của nhân dân nước Tấn, cả nước trên dưới đoàn kết ra sức. Tại ngoài nước, nghiệp bá của Tề Hoàn Công 齐桓公 đã kết thúc, Chu thiên tử bị Vương Tử Đới 王子带 bức bách chạy ra bên ngoài, thiên hạ quần long vô thủ, tranh chấp gia tăng. Người Địch và nước Sở thừa cơ quấy nhiễu và mưu tính trung nguyên. Điều này tương tự với Tề Hoàn Công trước khi xưng bá. Các nước trung nguyên đối mặt với việc do ai sẽ hoàn thành sứ mệnh “tôn vương nhương di” 尊王攘夷. Lúc bấy giờ, nhìn từ thực lực, Tần Mục Công 秦穆公 và Tấn Văn Công 晋文公là người chủ yếu làm bá chủ được chọn. Nhưng điều kiện bất lợi của nước Tần là cách trung nguyên tương đối xa. Để kháng cự lại sức ảnh hưởng của nước Tần, năm đó, nước Tấn giành trước nước Tần, giải quyết mâu thuẫn chính trị của vương thất. Tấn Văn Công giết Vương Tử Đới, để Chu Tương Vương 周襄王phục quốc, hoàn thành nhiệm vụ “tôn vương”.

          Nước Sở từ rất lâu đã chăm chăm vào trung nguyên. Năm 634 trước công nguyên. Để lên làm bá chủ, Tề Hiếu Công 齐孝公đã khiêu chiến với các nước ở trung nguyên. Nước Sở thừa cơ can thiệp vào, thống lĩnh các nước công kích nước Tề cùng nước đồng minh của Tề là nước Tống. nước Tống nhìn thấy  chống đỡ không nỗi, đành cầu viện nước Tấn. Nước Tấn lúc bấy giờ đã tiến hành cải cách biên chế quân đội, cũng đang muốn tìm lí do như thế để tiến quân vào trung nguyên. Nước Tống đến cầu viện, hợp với ý của Tấn Văn Công. Năm 632 trước công nguyên (Tấn Văn Công năm thứ 5), đánh nhau ở Thành Bộc 城濮, quân Tấn đánh bại quân Sở, nhiệm vụ “nhương di” về cơ bản cũng hoàn thành.

          Nhưng, nghiệp bá của Tấn Văn Công không cách gì sánh với Tề Hoàn Công. Đầu tiên, nước Tần kết minh với nước Tấn, lúc then chốt lại rút thang, chỉ sợ nước Tấn lớn mạnh. Thứ đến, Tề Hoàn Công tại vị 43 năm, còn Tấn Văn Công chỉ có 9 năm, không để cho ông ta đưa nghiệp bá hướng lên cao hơn. Tấn Văn Công lúc về già mới kế vị, nhìn thấy ngày tháng không còn nhiều, không thể không làm một số việc cấp công cận lợi. Ví như triệu khiến Chu vương đồng thời thông qua Chu vương triệu tập chư hầu, đã không hợp với bản ý “tôn vương”, lại biểu hiện ông ta đối với thực lực của mình thiếu lòng tin. Thời kì Tấn Văn Công lưu vong chính trị, tại nước Tào từng gặp sự coi thường lăng nhục của Tào Cung Công 曹共公. Để báo thù Tào Cung Công, Tấn Văn Công một phần đất đai của nước Tào chia cho nước Lỗ, điều này bất lợi cho sự đoàn kết giữa các chư hầu, rõ ràng không phải là việc của bá chủ thủ lĩnh chư hầu phải làm. Khổng Tử từng nói, Tấn Văn Công không giữ quy pháp, thích kiểu thông minh vặt, hành vi không chính đại quang minh, còn Tề Hoàn Công thì ngược lại.

                                                                  Huỳnh Chương Hưng

                                                                  Quy Nhơn 06/8/2016

Nguyên tác Trung văn

 TẤN VĂN CÔNG ĐÍCH BÁ NGHIỆP

晋文公的霸业

Trong quyển

ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ

图文中国通史

(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)

Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标

Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.