景公欲诛骇鸟野人晏子谏
景公射鸟, 野人骇之 (1) . 公怒, 令吏诛之.
晏子曰: “野人不知也. 臣闻赏无功谓之乱, 罪不知谓之虐 (2). 两者, 先王之禁也. 以飞鸟犯先王之禁, 不可. 今君不明先王之制, 而无仁义之心, 是以从欲而轻诛 (3). 夫鸟兽, 固人之养也 (4), 野人骇之, 不亦宜乎?”
公曰: “善. 自今已后, 弛鸟兽之禁 (5), 无以苛民也 (6).”
(晏子春秋)
CẢNH CÔNG DỤC TRU HÃI ĐIỂU DÃ NHÂN ÁN TỬ GIÁN
Cảnh Công xạ điểu, dã nhân hãi chi (1). Công nộ, lệnh lại tru chi.
Án Tử viết: “Dã nhân bất tri dã. Thần văn thưởng vô công vị chi loạn, tội bất tri vị chi ngược (2). Lưỡng giả, tiên vương chi cấm dã. Dĩ phi điểu phạm tiên vương chi cấm, bất khả. Kim quân bất minh tiên vương chi chế, nhi vô nhân nghĩa chi tâm, thị dĩ túng dục nhi khinh tru (3). Phù điểu thú, cố nhân chi dưỡng dã (4), dã nhân hãi chi, bất diệc nghi hồ?.”
Công viết: “Thiện. Tự kim dĩ hậu, thỉ điểu thú chi cấm (5), vô dĩ hà dân dã (6).”
(Án Tử Xuân Thu)
Chú thích
1- Dã nhân 野人: người ở ngoại thành nơi hoang dã, ở đây chỉ bách tính.
2- Tội 罪: trị tội, xử phạt.
3- Túng dục 从欲: tức 纵欲. Chữ 从 ở đây đồng nghĩa với chữ 纵
4- Nhân chi dưỡng 人之养: cung dưỡng nhân dân
5- Thỉ 弛: buông lỏng, thả lỏng
6- Hà dân 苛民: đối đãi hà khắc bách tính
CẢNH CÔNG MUỐN GIẾT NGƯỜI XUA CHIM BAY ĐI,
ÁN TỬ CAN GIÁN
Cảnh Công đang bắn chim, một người dân thường xua chim làm chim sợ bay đi mất. Cảnh Công giận, sai quan lại giết người đó.
Án Tử bảo rằng: “Người dân này không biết ngài đang bắn chim. Thần nghe nói, ban thưởng cho kẻ không có công gọi là loạn; trừng phạt người người không hiểu rõ sự tình gọi là bạo ngược. Hai điều này là hai điều cấm kị của tiên vương. Chỉ vì một con chim mà phạm vào điều cấm kị của tiên vương là không nên. Nay ngài không rõ chế độ của tiên vương, lại không có lòng nhân nghĩa, nên mới theo ý muốn của mình giết người một cách khinh suất. Điểu thú vốn để nuôi dân, người ta xua nó là không đáng sao?”
Cảnh Công nói rằng: “Khanh nói đúng lắm. Từ nay về sau, nên nới lỏng cấm lệnh liên quan đến điểu thú, không nên nhân đó mà đối đãi bách tính một cách hà khắc.”
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 25/5/2015
Nguồn
ÁN TỬ XUÂN THU
晏子春秋
Dịch chú: Trần Đào 陈涛
Trung Hoa thư cục, 2007.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét