Dịch thuật: Bí ẩn về rồng

BÍ ẨN VỀ RỒNG

          Dân tộc Trung Hoa tự cho rằng mình là truyền nhân của rồng, văn hoá truyền thống Trung Quốc có thể gọi là “văn hoá rồng”. Rồng, quái vật thần bí khiến mọi người sợ hãi này đã xuất hiện trên vũ đài lịch sử Trung Quốc mấy ngàn năm. Nhưng, rồng là con vật như thế nào? Trong Dịch kinh 易经 từng nói đến “tiềm long”, “hiện long”, “phi long”, “kháng long”, cũng có nói rồng đấu tranh ngoài đồng nội; trong Tả truyện 左传 nói rồng là loại thuỷ vật; trong Hàn Phi Tử 韩非子 thì cho rồng là loại trùng, khi nó hiền hoà vui vẻ, con người có thể cưỡi nó, nhưng một khi đụng vào chiếc vảy ngược dưới cổ họng của nó, nó sẽ giết chết ngay. Trong điển tịch thời Tiên Tần, những ghi chép liên quan đến rồng đã có nhiều thuyết khác nhau, sách vở trong khoảng thời Tần Hán lại càng tô vẽ cho rồng sắc thái thần bí. Trong Sử kí 史记 nói rằng Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇 tự xưng là “Tổ long” 龙祖龙, mẹ của Hán Cao Tổ 汉高祖 giao cảm với giao long mà sinh ra ông, nên ông có “long chuẩn long nhan” 隆准龙颜. Gạch rỗng đời Tần có hoa văn rồng khai quật được dài đến 1 mét, rồng có thân con mãng, đầu thú, với 4 chân, mỗi chân có 3 vuốt , trên thân trang sức hoa văn hạt châu tròn và hoa văn lá chuối, trên đầu có sừng và có bờm. Rồng đã được thần hoá. Trong Luận hành 论衡 lại nói thẳng không kị huý, rồng là tượng trưng cho hoàng đế. Trong Thuyết uyển 说苑, Thuyết văn giải tự 说文解字 đã tiến một bước thần hoá rồng:

          Long lân chi trưởng, năng u năng minh, năng tế năng cự, năng đoản năng trường, xuân phân nhi đăng thiên, thu phân nhi tiềm uyên.

          龙鳞之长, 能幽能明, 能细能巨, 能短能长, 春分而登天, 秋分而潜渊

          (Rồng đứng đầu trong loài có vảy, có thể ẩn có thể hiện, có thể biến nhỏ có thể biến lớn, có thể biến ngắn có thể biến dài, ngày xuân phân bay lên trời, ngày thu phân lặn xuống vực)

          Như vậy, rồng đã được thần hoá thành linh vật, ngàn năm nay được đa số thần dân lễ bái. Thế kỉ 20 trở lại đây, không ít học giả cố tìm cách giải thích một cách khoa học đối với rồng, và đã có hơn 10 thuyết.

Những suy đoán về rồng

          Văn Nhất Đa 闻一多 trong Phục Hi khảo 伏羲考 cho rằng, tộc đoàn kiêm tính lấy rắn lớn làm totem đã hấp thu nhiều tộc đoàn totem khác nhau, rắn lớn cũng đã tiếp thụ 4 chân của loài thú, đầu, bờm và đuôi ngựa, sừng hươu, vuốt chó, vẩy và râu của cá, mới hình thành nên con rồng như chúng ta đã biết. Trong Giáp cốt học văn tự biên 甲骨学文字编 và trong Trung Quốc đích long 中国的龙 của Hải Tư 海斯 (Newton Hayes) đều cho rằng, rồng là khủng long thời viễn cổ. Chương Thái Viêm 章太炎trong Thuyết long 说龙 chỉ ra, rồng mà trong Hàn Phi Tử 韩非子 miêu tả chính là cá sấu; trong Cửu ca tân khảo 九歌新考 tiến thêm một bước chỉ ra rằng về chủng loại cá sấu có cá sấu sông Nil, cá sấu Ấn Độ, cá sấu Mã Lai, cá sấu sông Mississipi, nhưng đều không phải là cá sấu sản sinh ở Trung Quốc. Chỉ có cá sấu sông Dương Tử sản sinh ở Trung Quốc, do đó nguyên hình của rổng rất có thể là cá sấu sông Dương Tử. Chu Dịch tiên 周易笺 căn cứ vào câu trong Chu lễ 周礼:

Mã bát xích dĩ thượng vi long

马八尺以上为龙

(Ngựa 8 thước trở lên là rồng)

mà cho rằng, rồng trong Dịch kinh đề cập đều chỉ ngựa. Nhưng ngựa không phải sống trong nước, nhân đó rồng bắt nguồn từ hà mã ứng vận mà sinh ra. Chu Dịch thông nghĩa 周易通义, Thuyết long 说龙 và Thích long 释龙thì cho rằng, rồng chỉ hình tượng sấm chớp. Trong Chư thần đích khởi nguyên 诸神的起源 lại nói, thực thể của rồng là mây. Học giả Nhật Bản Sâm An Thái Lang 森安太郎 trong Trung Quốc cổ đại thần thoại nghiên cứu 中国古代神话研究còn cho rằng, hình rồng từ tinh tượng mà ra. Thậm chí còn có người cho rằng, rồng là hươu cao cổ, là ốc sên, tằm, sinh thực khí, xuyên sơn giáp, gà, nòng nọc, cá chạch, dê, lươn v.v… Rồng là con vật như thế nào, rốt cuộc vẫn chưa có lời giải đáp, hình tượng rồng vẫn luôn bao phủ một lớp sương mù thần bí.

                                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                                         Quy Nhơn 01/5/2015

Nguyên tác Trung văn

LONG CHI MÊ

龙之谜

Trong quyển

TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ

中国未解之谜

Biên soạn: nhiều tác giả

Chu Hải xuất bản xã, 2007.