Dịch thuật: Bí ẩn về tác giả bộ "Kim Bình Mai"

BÍ ẨN VỀ TÁC GIẢ BỘ “KIM BÌNH MAI”

          Bộ “kì thư” Kim Bình Mai 金瓶梅 mượn câu chuyện về Tây Môn Khánh 西门庆 và Phan Kim Liên 潘金莲trong Thuỷ hử truyện 水浒传  làm tuyến chính, miêu tả lịch sử Tây Môn Khánh câu kết với quan phủ bóc lột người nghèo, chà đạp phụ nữ, từ lúc phát tích cho đến lúc diệt vong. Bộ truyện này có nội dung tư tưởng phong phú, thủ pháp nghệ thuật thành thạo. Nhưng tác giả của nó là ai?, có phải là “Lan Lăng Tiếu Tiếu Sinh” 兰陵笑笑生, mãi đến nay vẫn chưa nhất trí?

          Thuyết lưu hành nhất là do đại văn học gia Vương Thế Trinh 王世贞sáng tác vào khoảng những năm Gia Tĩnh 嘉靖đời Minh. Truyền thuyết kể rằng, phụ thân của Vương Thế Trinh là Vương Trữ 王杼 nhân bức tranh nguỵ tạo “Thanh minh thượng hà đồ” 清明上河图, bị người khác phát hiện nên đắc tội với cha con quyền thần là Nghiêm Tung 严嵩 Nghiêm Thế Phiên 严世藩, nên bị bức hại đến chết. Để báo thù cho cha, Vương Thế Trinh đã viết bộ tiểu thuyết Kim Bình Mai dâng lên Nghiêm Thế Phiên. Nội dung ngụ ý về cha con họ Nghiêm, vạch trần những hành vi xấu xa của họ, trong sách còn bôi độc dược, Nghiêm Thế Phiên đọc xong thì cũng trúng độc mà chết. Truyền thuyết này làm căn cứ lập luận cho “khổ hiếu thuyết” 苦孝说 và “ngụ ý thuyết” 寓意说 sau này. Ngoài ra những người nghiên cứu còn căn cứ vào Minh sử - Vương Thế Trinh truyện 明史王世贞传 và Vạn Lịch dã hoạch biên 万历野获编 cùng với những gì có liên quan đến Vương Thế trinh như thân thế, đời sống, quê quán, sự yêu thích, tố dưỡng văn học, từng trải xã hội, phong cách tướng mạo tư tưởng, thời gian sáng tác cùng tập quán sinh hoạt .v.v… đối chiếu so sánh với Kim Bình Mai, cho rằng, nội dung mà tác phẩm miêu tả cùng với tình hình của Vương Thế Trinh đều “khớp nhau”, Vương Thế Trinh là tác giả có điều kiện nhất viết bộ truyện này.

          Năm 1932, tại tỉnh Sơn Tây phát hiện được bản Kim Bình Mai từ thoại 金瓶梅词话, một bản khác của Kim Bình Mai được san khắc vào năm Vạn Lịch 万历thứ 43 của nhà Minh. Do bởi bản này sớm hơn bản khắc Tú tượng Kim Bình Mai 绣像金瓶梅 lưu hành trong khoảng niên hiệu Thiên Khải 天启Sùng Trinh 崇祯, hơn nữa ở trước có ghi “Hân Hân Tử tự, Lan Lăng Tiếu Tiếu Sinh” 欣欣子序, 兰陵笑笑生, đây là một đầu mối mới cung cấp cho những nhà nghiên cứu khảo chứng ai là tác giả của Kim Bình Mai.

          Năm 1933, Ngô Hàm 吴晗 thông qua khảo chứng, cho rằng Kim Bình Mai phải là tác phẩm vào năm Vạn Lịch thứ 10 đến 30, còn tác giả không thể là “đại danh sĩ thời Gia Tĩnh” Vương Thế Trinh. Không ít học giả viết bổ sung luận điểm này, khiến cho thuyết Kim Bình Mai không phải do Vương Thế Trinh sáng tác cơ hồ trở thành luận định, nhưng không chỉ ra tác giả Kim Bình Mai rốt cuộc là ai.

          Những năm gần đây, giới văn học đã sôi nổi nghiên cứu bộ Kim Bình Mai cùng tác giả của nó: năm 1979, sau khi Chu Tinh 朱星 nêu lại Vương Thế Trinh là tác giả của Kim Bình Mai, đã gặp phải nhiều người phản đối; năm 1980, Từ Sóc Phương 徐朔方 cho Kim Bình Mai là do Lí Khai Tiên 李开先 sáng tác. Căn cứ vào: Lí Khai Tiên là người Sơn Đông, đậu Tiến sĩ thời Gia Tĩnh, 40 tuổi bãi quan về nhà, đối với văn học thành thị có sự yêu thích và tu dưỡng. Tác phẩm Bảo kiếm kí 宝剑记 của ông cũng lấy câu chuyện Thuỷ hử 水浒. So sánh Bảo kiếm kí với Kim Bình Mai, có thể phát hiện nhiều chỗ tương đồng. Có người ủng hộ thuyết này, cho rằng, thân thế cùng cuộc đời của Lí Khai Tiên đối với sự yêu thích văn học thành thị như từ khúc và sự tu dưỡng hợp với cách nói của tiền nhân đối với Kim Bình Mai. Bản thân tác phẩm chứng minh nó có mối quan hệ mật thiết với Lí Khai Tiên; cho nên, Kim Bình Mai cũng giống như Tam quốc diễn nghĩa, Thuỷ hử truyện, Tây du kí, đều là sau khi trường kì lưu truyền trong nghệ nhân dân gian, kinh qua cá nhân tác gia viết lại, nên người viết lại Kim Bình Mai là Lí Khai Tiên; năm 1980, Trương Viễn Phân 张远芬 liên tiếp đăng 4 bài viết, cho rằng Kim Bình Mai do đại văn học gia Giả Tam Cận 贾三近 người Dịch Phì 峄肥Sơn Đông sáng tác khoảng thời Gia Khánh, Long Tĩnh, Vạn Lịch. Lí do là: Bộ Kim Bình Mai quán xuyến từ đầu đến cuối một số lượng lớn phương ngôn của người huyện Dịch sử dụng. Huyện Dịch thời cổ gọi là Lan Lăng. Nhìn từ phương diện cuộc đời sự tích của Giả Tam Cận cùng sự từng trải, tập tính thị hiếu, mục lục trứ tác, Giả Tam Cận gần với cá nhân “Lan Lăng Tiếu Tiếu Sinh”  nhất. Cuộc đời của ông, cùng tố dưỡng văn học, thế giới quanvà khí chất tinh thần, bút danh với toàn bộ nội dung mà Kim Bình Mai phản ánh là tương đối phù hợp, Tả dịch mạn lục 左掖漫录 mà Giả Tam Cận sáng tác có thể xem là bản gốc của Kim Bình Mai. Có nhà nghiên cứu lại từ trong Kim Bình Mai nhiều lần vận dụng từ vựng đất Ngô đã chứng minh “tác giả của bộ sách này phải là Ngô Nông 吴侬, không nhất định là người Sơn Đông, bởi tác giả đối với địa lí và tri thức về Sơn Đông “rất mơ hồ”

          Có người từ những ghi chép của liên quan đến Kim Bình Mai của người đời Minh, nguồn gốc từ thoại cùng những đặc điểm văn học thuyết xướng được bảo lưu trong tác phẩm cho rằng: Kim Bình Mai không phải là tác phẩm do một đại danh sĩ, một đại văn học gia nào sáng tác ra, mà là tác phẩm do nhiều nghệ nhân tham gia, kinh qua nhiều người gia công chỉnh lí. Còn có người chỉ ra rằng: trước Kim Bình Mai từ thoại金瓶梅词话có bộ Kim Bình Mai thuyết xướng từ thoại 金瓶梅说唱词话, về sau đem bộ Kim Bình Mai thuyết xướng từ thoại đổi thành Kim Bình Mai từ thoại, tuy bảo lưu danh xưng “từ thoại” nhưng trên tế là tiểu thuyết phổ thông.

          Năm 1983, Hoàng Lâm 黄霖 trong bài viết đăng trên “Phúc Đán học báo” 复旦学报, cho rằng tác giả của Kim Bình Mai là Đồ Long 屠隆. Luận cứ là: Đồ Long có làm quan tại kinh thành, sau nhân vì hoang dâm bị biếm nên bất mãn thế sự và hiện thực, càng lao vào thi, tửu, thanh, sắc. Ông ham thích chuyện tình nam nữ, rành văn tự hí khúc tiểu thuyết, rất giống tác giả của Kim Bình Mai. Trong Khai quyển nhất tiếu 开卷一笑 mà ông sáng tác đã dùng bút danh “Tiếu Tiếu tiên sinh” 笑笑先生, còn “Lan Lăng” trong “Lan Lăng Tiếu Tiếu Sinh” phải là Vũ Tiến 武进 ở Giang Tô 江苏, đây là nơi mà tổ tiên của Đồ Long từng cư trú. Thư trai của ông tên “Bà La quán” 婆罗馆, chính là lấy tên một ngõ cổ ở Vũ Tiến. Nhìn từ quê quán và tập quán sinh hoạt của Đồ Long, cũng phù hợp với điều kiện tác giả của Kim Bình Mai.

          Những luận chiến trên, mỗi người theo ý kiến riêng của mình, đều có luận cứ riêng, không ai thuyết phục được ai. Nhưng, nhiều người nhận định rằng, tác giả của bộ Kim Bình Mai không phải là Vương Thế Trinh. Rốt cuộc là ai, vấn đề này hãy còn đang khảo chứng, cũng vì thế mà bộ “kì thư” này có sức hấp dẫn.

                                                                Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 18/5/2015

Nguyên tác Trung văn

“KIM BÌNH MAI” TÁC GIẢ CHI MÊ

“金瓶梅” 作者之谜

Trong quyển

TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ

中国未解之谜

Chủ biên: Tôn Thiệu Vũ 孙绍武

Hô Hoà Hạo Đặc: Viễn phương xuất bản xã, 2009.