DA LUẬT A BẢO CƠ
Da Luật A Bảo Cơ 耶律阿保机 (872 – 926): tức Liêu Thái Tổ, tộc Khất Đan契丹 (1), tên theo tiếng Hán là Ức 亿, người bộ Điệt Thích 迭刺 của Khất Đan. Năm Thiên Phục 天复nguyên niên đời Đường Chiêu Tông 唐昭宗 (năm 901), Da Luật Bảo Cơ nhậm chức Di Li Cẩn 夷离堇 (quân sư thủ trưởng 军师首长) của Khả hãn Ngân Đức Cẩn 痕德堇liên minh trưởng bộ lạc Dao Liễn thị 遥辇氏. Năm Khai Bình 开平 nguyên niên đời Thái Tổ nhà Hậu Lương (năm 907), làm liên minh trưởng bộ lạc Dao Liễn thị. Năm Trinh Minh 贞明thứ 2 thời Lương Mạt Đế 梁末帝 (năm 916), ông kiến lập nước Khất Đan, xưng Hoàng đế, đặt niên hiệu Thần Sách 神册. Da Luật A Bảo Cơ mất vì bệnh vào năm Thiên Hiển 天显 nguyên niên (năm 926). Thuỵ thăng Hoàng đế, miếu hiệu Thái Tổ. Da Luật A Bảo Cơ giỏi Hán ngữ, trong Toàn Liêu văn 全辽文 quyển 1 thu thập 7 bài văn của ông. Sự tích của ông được chép trong Liêu sử 辽史 quyển 1, quyển 2; trong Tân ngũ đại sử 新五代史 quyển 72, phần Tứ di phụ lục . Khất Đan 四夷附录 . 契丹; trong Khất Đan quốc chí 契丹国志, quyển 1.
(Tra Hồng Đức 查洪德)
Chú của người dịch
(1)- Khất Đan 契丹:
- Trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu, chữ 契 có các âm đọc như sau: “Khế”, “Tiết”, “Khiết”, “Khất” với nghĩa khác nhau. Riêng âm “Khất”, ghi rằng:
Khất đan 契丹 tên một nước nhỏ ngày xưa, thuộc tỉnh Trực Lệ bây giờ. Sau đổi là nước Liêu. (trang 124)
- Trong Khang Hi tự điển 康熙字典, trang 187 cũng các âm như trên. Riêng với âm “Khất” ghi rằng:
Tập vận 集韻 phiên thiết là KHI CẬT 欺訖 (Khất).
Khất Đan, quốc hiệu. Tống vi nam triều, Khất Đan vi bắc triều, hậu cải hiệu Liêu
契丹, 國號. 宋為南朝, 契丹北朝, 後改號遼
(Khất Đan là tên nước. Tống là nam triều, Khất Đan là bắc triều, sau đổi gọi là Liêu)
Như vậy tên tộc người, tên nước đọc là “Khất Đan”.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/6/2015
Nguồn
TRUNG QUỐC VĂN HỌC GIA ĐẠI TỪ ĐIỂN
LIÊU, KIM, NGUYÊN QUYỂN
中国文学家大辞典
辽, 金, 元卷
Chủ biên: Đặng Thiệu Cơ 邓绍基, Dương Liêm 杨镰
Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục, 2006.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét