Dịch thuật: Sự ra đời của bố tệ

SỰ RA ĐỜI CỦA BỐ TỆ

          Hoá tệ cổ xưa nhất của Trung Quốc là “bối tệ” 贝币, nó manh nha vào cuối thời kì xã hội nguyên thuỷ, thịnh hành vào đời Thương. Thời Tây Chu, bối tệ vẫn vẫn là hoá tệ chủ yếu, nhưng theo số lượng “bối” (vỏ sò) thiên nhiên ở thời  kì này giảm đi, nghề đúc đồng lại không ngừng phát triển, đã bắt đầu xuất hiện tương đối nhiều bối tệ được đúc bằng đồng. Khoảng thời Xuân Thu, kinh tế hoá tệ đã có được sự phát triển to lớn, xuất hiện các loại hoá tệ kim thuộc đa dạng như vàng, đồng, bạc, chì. Trong đó, “bố tệ” 布币 là loại hoá tệ kim thuộc trước tiên lưu thông rộng rãi nhất.

          Bố tệ là từ nông cụ phát triển ra. “Bố” 布 tức giả tá âm của chữ 鎛 (bác). Bác là cái xẻng, loại công cụ nông nghiệp trọng yếu thời cổ, nhân vì nó có thể dùng làm vật môi giới trao đổi trên thị trường. Bố tệ đúc bằng đồng thời Xuân Thu Chiến Quốc, thể chế mỏng nhỏ, không có công năng thực dụng của nông cụ “bác”, nhưng vẫn bảo lưu hình trạng và danh xưng của “bác”. Hình trạng của bố có nhiều loại hình, “không thủ bố” 空首布 là loại hình tương đối nguyên thuỷ, về sau từ không thủ bố diễn hoá thành “bình thủ bố” 平首布. Ngoài ra còn có loại chân vuông, chân nhọn, chân tròn, vai vuông, vai tròn. Bố tệ lưu thông chủ yếu tại ba nước Hàn, Triệu, Nguỵ. Yên và Sở cũng đúc bố tệ nhưng số lượng ít. Trong ba nước Hàn, Triệu, Nguỵ thì các quận ở Triệu đúc bố tệ nhiều nhất.

          Nhưng bố tệ lưu hành ngang với vàng không có nghĩa là đồng tệ nhanh chóng tuyệt tích, các nước như Sở mãi đến thời Chiến Quốc vẫn dùng đồng để đúc bối tệ “nghĩ tị tiền” 蚁鼻钱 (còn gọi là “quỷ kiểm tiền” 鬼脸钱).

          Sự xuất hiện của bố tệ đánh dấu Trung Quốc cổ đại đã bước vào một thời kì mới, tức thời kì lấy hoá tệ kim thuộc làm hoá tệ chủ yếu; bố tệ là kết quả của sự phát triển kinh tế thời Xuân Thu Chiến Quốc, đồng thời cũng trở thành lực lượng thúc đẩy kinh tế phát triển.

                                                                  Huỳnh Chương Hưng

                                                                  Quy Nhơn 22/5/2016

Nguyên tác Trung văn

BỐ TỆ ĐÍCH SẢN SINH

布币的产生

Trong quyển

ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ

图文中国通史

(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)

Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标

Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.