THỎI MỰC “VÂN LAI CUNG KHUYẾT”
CỦA TRÌNH QUÂN PHÒNG
Thỏi mực “Vân Lai cung khuyết” 云来宫阙 hiện được lưu giữ tại Viện bảo tàng Cố Cung Bắc Kinh là thỏi mực do nhà chế tạo mực Trình Quân Phòng 程君房 đời Minh chế tạo ra. Thỏi mực dài 13,9cm, rộng 5,2cm, dày 1,3cm, dạng hình chữ nhật tương đối lớn. Hai mặt của thỏi mực đều có đường gờ biên cao. Một mặt có khắc nổi dạng lệ thư 4 chữ “Vân lai cung khuyết” 云来宫阙, phía dưới là ấn triện hình vuông chữ nổi “Trình Quân Phòng thị” 程君房氏, mặt kia khắc chạm toàn cảnh cung Vân Lai 云来, đình đài lầu gác, dựa núi tiếp nước, cao thấp nhấp nhô, ẩn hiện trong rừng tùng, trên không có mây bay, cảnh sắc u tĩnh, thâm trầm. Trên đỉnh thỏi mực có 3 chữ nổi dạng khải thư: Đại quốc hương” 大国香. Trong Thạch di kí 石遗记 có nói: Tam Hồ là 3 ngọn núi thần trong biển. Một là Phương Hồ 方壶 tức Phương Trượng 方丈; hai là Bồng Hồ 蓬壶 tức Bồng Lai 蓬莱; ba là Doanh Hồ 瀛壶 tức Doanh Châu 瀛州, ba ngọn núi này hình dạng giống chiếc bình (hồ 壶). Bồng Lai còn có tên là Phòng Khâu 防邱, một tên khác là Vân Lai 云来; Phương Trượng còn có tên là Loan Trĩ 峦稚; Doanh Châu còn có tên là Hồn Châu 魂州, một tên khác là Hoàn Châu 环州. Cũng theo những ghi chép trong Thạch di kí 石遗记, Vân Lai cung khuyết chính là tiên cảnh Bồng Lai trong truyền thuyết. Tương truyền ở 3 ngọn núi thần trong biển có mọc cây thuốc trường sinh bất lão, cung khuyết ở đây được làm từ vàng và bạc. Tề Uy Vương, Tuyên Vương, Yên Chiêu Vương thời Chiến quốc và Tần Thuỷ Hoàng đều từng sai người ra biển tìm 3 ngọn núi này.
Thời Minh Thanh, nghề làm mực ở Huy Châu 徽州 phồn vinh chưa từng thấy. Các nhà chế tạo mực nổi tiếng xuất hiện, theo ghi chép trong Mặc chí 墨志 của Ma Tam Hành 麻三衡, chỉ riêng cuối đời Minh, nhà chế tạo mực ở Huy Châu có đến hơn trăm nhà, những loại mực quý đẹp nối tiếp nhau xuất hiện không ngừng.
Trình Quân Phòng 程君房 tên là Đại Ước 大约, tự Ấu Bác 幼博, hiệu Ẩn Đạo Nhân 隐道人, một hiệu khác là Độc Tỉnh Khách 独醒客, người ở Nham Tự 岩寺 huyện Hấp 歙 tỉnh An Huy 安徽. Thời Vạn Lịch 万历nhà Minh ông mở tiệm mực tại huyện Hấp, trước sau lấy tên là “Hoàn Phác Trai” 还朴斋, “Bảo Mặc Trai” 宝墨斋. Trình Quân Phòng từ nhỏ đã thích làm mực, nhờ vào kĩ thuật chế tạo mực tinh xảo, ông đã nổi bật trên mặc đàn, trở thành người đi tiên phong trong nghề chế tạo mực đời Minh nối tiếp La Tiểu Hoa 罗小华 (1). Ông nghiên cứu kĩ phương pháp pha chế, cứ mỗi 500 cân nhựa cây trẩu lấy được 100 lạng mụi tro. Số lượng mụi tro tuy ít nhưng mịn, mực được chế tạo thành rất tốt. Trình Quân Phòng từng cho chất và sắc ở mực của Lí Đình Khuê 李廷珪 không tốt, trong Bảo Mặc lí 宝墨记, ông tự xưng:
Nhất kĩ chi tinh, thượng yểm thiên cổ
一技之精, 上掩千古
(Một nghề mà tinh thông, có thể che lấp được người xưa)
Mực do Trình Quân Phòng chế tạo quả thực được nhiều người tán thưởng,
Kiên nhi năng nhuận, ửu nhi hữu quang, dư cầu sở vị thỉ bút bất giao, nhập chỉ bất vựng, kim thuỷ kiến chi.
坚而能润, 黝而有光, 余求所谓舐笔不胶, 入纸不晕, 今始见之.
(Cứng mà tươi nhuần, đen mà trơn bóng, ta tìm loại mực mà bút nhúng không rít, viết ra giấy không loang, đến nay mới thấy)
Đây là lời đánh giá của nhà thư pháp Hình Đồng 邢侗 (2) đời Minh về mực của Trình Quân Phòng.
Trình Quân Phòng mất vào thời Vạn Lịch, cách nay đã hơn 400 năm, thế mà mực của ông vẫn nổi tiếng trên đời, hoàn chỉnh trọn vẹn. Như nhà thư pháp Đổng Kì Xương 董其昌 (3) đời Minh đã nói:
Bách niên chi hậu, vô Quân Phòng nhi hữu Quân Phòng chi mặc; thiên niên chi hậu, vô Quân Phòng chi mặc nhi hữu Quân Phòng chi danh.
百年之后, 无君房而有君房之墨; 千年之后, 无君房之墨而有君房之名.
(Trăm năm sau, Quân Phòng không còn nhưng còn mực của Quân Phòng; ngàn năm sau nữa, mực của Quân Phòng không còn nhưng còn danh tiếng của Quân Phòng).
CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- LA TIỂU HOA 罗小华: tên là Văn Long 文龙, tự Hàm Chương 含章, hiệu Tiểu Hoa 小华, là nhân vật đại biểu của Hấp phái 歙派.
Thời Gia Tĩnh 嘉靖, ông là mạc khách của Nghiêm Thế Phiên 严世藩, con của Nghiêm Tung 严嵩, từng giữ chức Trung thư xá nhân. Về sau, khi Nghiêm Thế Phiên bị xử tử, không rõ ông hành tung của ông.
(2)- HÌNH ĐỒNG 邢侗(1551 – 1612): tự Tử Nguyện 子愿, hiệu Tri Ngô 知吾, tự hiệu là Đạm Diện Sinh 啖面生, về già có hiệu là Lai Cầm Tế Nguyên Sơn Chủ 来禽济源山主, người đời gọi ông là Lai Cầm phu tử, người huyện Lâm Ấp 临邑 (nay thuộc Sơn Đông 山东). Ông đậu Tiến sĩ năm Vạn Lịch 万历 thứ 2 nhà Minh, làm quan tới Thiểm Tây Thái bộc Thiếu tự khanh. Hình Đồng giỏi vẽ, giỏi thơ và cả thư pháp, rất được coi trọng. Ông cùng với Đổng Kì Xương 董其昌, Mễ Vạn Chung 米万钟, Trương Thuỵ Đồ 张瑞图 được gọi là “Vãn Minh tứ đại gia”.
(3)- ĐỔNG KÌ XƯƠNG 董其昌(1555 – 1636): thư hoạ gia đời Minh, tự Huyền Tể 玄宰, hiệu Tư Bạch 思白, Hương Quang Cư Sĩ 香光居士, người Hoa Đình 华亭 (nay thuộc Tùng Giang 松江 Thượng Hải 上海). Ông đậu Tiến sĩ năm Vạn Lịch 万历 thứ 17, giữ chức Hàn lâm viện biên tu, làm quan tới Nam Kinh Lễ bộ Thượng thư. Khi mất có tên thuỵ là Văn Mẫn 文敏.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/9/2013
Nguyên tác Trung văn
TRÌNH QUÂN PHÒNG VÂN LAI CUNG KHUYẾT MẶC
程君房云来宫阙墨.
Tác giả: Ngô Xuân Yến 吴春燕
Trong quyển
TRUNG QUỐC CỔ ĐẠI VĂN PHÒNG DỤNG CỤ
中国古代文房用具
Chủ biên: Chu Thế Lực 朱世力
Thượng Hải văn hoá xuất bản xã, 1999
0 nhận xét:
Đăng nhận xét