Dịch thuật: Tinh thần "nhân văn" trong văn hoá truyền thống Trung Quốc

TINH THẦN “NHÂN VĂN”

TRONG VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG TRUNG QUỐC

          Sự sản sinh tinh thần “nhân văn” 人文 cổ đại Trung Quốc đồng bộ với diễn tiến của lịch sử Trung Quốc. Thời Viêm Hoàng đã bao hàm sự manh nha tinh thần “nhân văn”. Trải qua các thời đại Hạ, Thương, Chu đến cuối thời Xuân Thu, tinh thần “nhân văn” mới xuất hiện dưới hình thức một hệ thống lí luận  hoàn chỉnh. Điều này quy công cho Khổng Tử 孔子, đại giáo dục gia, đại tư tưởng gia cuối thời Xuân Thu. Khổng Tử đã kế thừa tinh thần “nhân văn” của thời Thương Chu và đã có sự phát triển sáng tạo. Sau Khổng Tử, không chỉ ở học phái Nho gia, mà còn ở các học phái khác và các lĩnh vực khoa học, tinh thần “nhân văn” đã có sự phát triển và sáng tạo mới.

          Tinh thần “nhân văn” trong văn hoá truyền thống Trung Quốc mang đặc trưng coi trọng sự tu dưỡng đạo đức con người, chủ trương con người thông qua sự tu dưỡng và học tập của bản thân để trở thành con người cao thượng, con người có lí tưởng. Do đó tinh thần “nhân văn” cổ đại rất coi trọng hình thức lễ nghi, đề xướng đức trị, ra sức làm cho các đẳng cấp xã hội hoà mục. Để duy trì sự ổn định xã hội, tinh thần “nhân văn” cổ đại đặc biệt coi trọng gia đình - tế bào của xã hội, quy định các thành viên gia đình phải tuân thủ những quy phạm đạo đức, vì gia đình có hài hoà, xã hội mới có sự cân bằng và ổn định. Tinh thần “nhân văn” cổ đại còn đề xuất mô thức một xã hội lí tưởng của tương lai, mong cầu xây dựng một thế giới “thiên hạ vi công”, trong hoàn cảnh đó, con người mới thể hiện hết tài năng của mình. Tinh thần “nhân văn” đã bồi dưỡng mĩ đức của dân tộc: tích cực tiến thủ, kiên trì nhẫn nại, kính lão dưỡng lão, cứu giúp người cô quả tàn tật, cần kiệm trị gia trị quốc. Những mĩ đức này là tài sản tinh thần quý giá, và cũng là sự kết tinh tinh hoa trong tinh thần “nhân văn” cổ đại.

          Nhưng lịch sử vốn phức tạp, tinh thần “nhân văn” trong lịch sử cũng xuất hiện qua khúc quanh, hoặc giả một số mặt nào đó của nó bị dẫn đến phiến diện hoá và tuyệt đối hoá. Ví dụ như do bởi quá cường điệu tác dụng của gia đình, do đó mà về phương diện cuộc sống xã hội và giá trị quan, đã đem quan hệ huyết thống giữa các thành viên trong gia đình đẩy đến địa vị trọng yếu. Và như do bởi quá cường điệu tác dụng của đạo đức mà coi nhẹ chế độ và pháp trị, đem đạo đức nhân cách hoá, tức tạo ra cái gọi là “thánh nhân”, “thánh nhân” được miêu tả như một người không có gì là không biết, là một vị “thần” toàn năng, không gì là không làm được, từ đó mà coi nhẹ sự cống hiến của cả chỉnh thể xã hội đối với sự phát triển xã hội.

          Ngày nay, việc giới thiệu văn hoá truyền thống Trung Quốc, trọng điểm là bình luận và giới thiệu văn hoá truyền thống ưu tú từ chính diện, để mọi người nhận được sự giáo dục và gợi mở, còn như trong đó có một số điểm yếu không phù hợp với cuộc sống hiện đại, cần phải phân tích đồng thời nói rõ thực tế để mọi người hiểu được, từ đó mà bỏ đi.

                                                               Huỳnh Chương Hưng

                                                               Quy Nhơn 21/9/2013

Nguyên tác Trung văn

“NHÂN VĂN” TINH THẦN

“人文”精神

Trong quyển

TRUNG QUỐC TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁ

中国传统文化

Chủ biên: Trương Khởi Chi 张岂之

Cao đẳng giáo dục xuất bản xã