Dịch thuật: Quy chế thái giám cung đình triều Thanh

QUY CHẾ THÁI GIÁM CUNG ĐÌNH TRIỀU THANH

          Thái giám 太监 còn được gọi là “tự nhân” 寺人, “hoạn quan” 宦官, “yêm hoạn” 阉宦, “nội quan” 内官, “nội giám” 内监 là sản vật đặc thù của chế độ chuyên chế phong kiến. Từ thời Chiến Quốc đã có câu:

Triệu hữu hoạn giả lệnh

赵有宦者令

(Nước Triệu có hoạn giả lệnh)

          Từ Tần Hán trở về sau, trong cung của các triều các đời đều lập thái giám và cơ quan tương ứng, triều Minh lập 12 giám, 4 ti, 8 cục, gọi chung là “nhị thập tứ nha môn” 二十四衙门, đều do thái giám quản lí. Sau khi triều Thanh kiến lập, nhìn thấy gương thái giám triều Minh can dự chính sự xảy ra tệ đoan loạn chính, giai cấp thống trị triều Thanh đã kết hợp đặc điểm tự thân của dân tộc kiến lập nên chế độ thái giám đặc sắc.

          Năm Thuận Trị 顺治 thứ 1, sau khi triều Thanh định đô ở Bắc Kinh, đã theo chế độ triều Minh dùng hoạn quan, quy về cho Nội vụ phủ quản lí. Năm Thuận Trị thứ 10 ra dụ lệnh:

          Trẫm theo cổ theo  thời thiết lập ra, đầu tiên là Càn Thanh cung Chấp sự quan 乾清宫执事官, thứ đến là Tư lễ giám 司礼监, Ngự dụng giám 御用监, Nội quan giám 内官监, Tư thiết giám 司设监, Thượng thiện giám 尚膳监, Thượng y giám 尚衣监, Thượng bảo giám 尚宝监, Ngự mã giám 御马监, Tích tân giám 惜薪监, Chung cổ giám 钟鼓监, Trực điện cục 直殿局, Binh trượng cục 兵仗局, dùng cận thần và tự nhân Mãn Châu.

Gọi chung là Thập tam nha môn 十三衙门. Năm Thuận Trị thứ 11 bỏ Nội vụ phủ, lập thêm Thượng phương ti 尚方司 thành thập tứ nha môn.

         Thập tam nha môn đầu đời Thanh trên thực tế là phiên bản nhị thập tứ nha môn của triều Minh, sự xuất hiện của nó có khả năng theo vết xe đổ chuyên quyền của thái giám triều Minh. Cho nên sau khi Khang Hi 康熙 lên ngôi, việc đầu tiên là cải cách chế độ thái giám: phế bỏ thập tam nha môn, thiết lập lại Nội vụ phủ, thu tóm quyền của hoạn quan quy về cho các Kì. Năm Khang Hi thứ 16, dưới Nội vụ phủ lập Kính sự phòng 敬事房, còn gọi là Cung điện giám biện sự xứ 宫殿监办事处, chuyên quản lí thái giám cùng những việc có liên quan.

          Thái giám triều Thanh tuy địa vị thấp kém nhưng những thủ lĩnh của thái giám cũng có phẩm cấp nhất định. Năm Khang Hi thứ 61, quy định rõ Kính sự phòng đặt 1 viên tổng quản ngũ phẩm, 3 thái giám ngũ phẩm, 2 thái giám lục phẩm. Năm Ung Chính 雍正 thứ 1, có sự thay đổi nhỏ, đem tổng quản Nội vụ phủ định làm tam phẩm nha môn, đại tổng quản Kính sự phòng là tứ phẩm, phó tổng quản là lục phẩm, thái giám thủ lĩnh theo bên cạnh Hoàng đế là thất phẩm, thái giám thủ lĩnh các cung điện khác là bát phẩm. Năm Ung Chính thứ 4, lại ban thêm hàm cho thái giám có chức quan, quy định: đại tổng quản chánh tứ phẩm của Kính sự phòng là Cung điện giám lãnh thị hàm 宫殿监领侍衔; đại tổng quản tòng tứ phẩm là Cung điện giám chánh thị hàm宫殿监正侍衔, phó tổng quản lục phẩm là Cung điện giám phó thị hàm宫殿监副侍衔; thủ lĩnh thất phẩm là Chấp thủ thị hàm 执守侍衔; thủ lĩnh bát phẩm là Thị giám hàm 侍监衔. Năm Ung Chính thứ 8, lại quy định chức quan thái giám không phân chánh và tòng. Để ngăn ngừa triệt để những hoạ hoạn tiềm ẩn thái giám can dự chính sự, năm Càn Long 乾隆thứ 7 lại quy định:

          Phàm chức quan thái giám các nơi trong cung, chỉ được từ tứ phẩm như hiện nay, không được ban tới tam phẩm, nhị phẩm cho đến nhất phẩm.

          Từ đó chức quan của thái giám chỉ giới hạn từ tứ phẩm trở xuống. Cuối đời Thanh, thái giám tâm phúc của Từ Hi 慈禧 là Lí Liên Anh 李莲英 được phá cách thăng lên tới tam phẩm, chẳng bao lâu lại thăng lên nhị phẩm, đây là một trường hợp đặc biệt duy nhất trong suốt cả triều đại nhà Thanh.

          Đời Thanh, sự quản thúc thái giám cực kì nghiêm khắc, đặc biệt là nghiêm cấm thái giám can dự chính sự. Thuận Trị lập ra thiết bài nghiêm cấm thái giám can dự chính sự giao cho Giao Thái điện 交泰殿 để răn người sau. Các Hoàng đế đời sau đều bắt chước theo đó. Nhằm quy phạm hoá, chế độ hoá việc quản lí thái giám, triều Thanh đã đặt ra rất nhiều điều lệ trừng phạt, đồng thời ghi chép thành sách, như Cung trung hiện hành tắc lệ 宫中现行则例, Cung điện giám xử phân tắc lệ 宫殿监处分则例, Các xứ thủ lĩnh thái giám đẳng xử phân tắc lệ 各处首领太监等处分则例, Tổng quản Nội vụ phủ trị tội điều lệ 总管内务府治罪条例…  (còn tiếp)

                                                                      Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 18/01/2014

Nguyên tác Trung văn

CUNG ĐÌNH THÁI GIÁM QUY CHẾ

宫廷太监规制

Tác giả: Tào Liên Minh 曹连明

Trong quyển

CUNG QUY LỄ TỤC THÁM U

宫规礼俗探幽

Chủ biên: Thôi Trắc 崔陟

Trung Quốc văn sử xuất bản xã, 2006.