Dịch thuật: Tứ diện Sở ca

TỨ DIỆN SỞ CA

          Tháng 9 năm 202 trước công nguyên, Hạng Vũ 项羽 phá vòng vây chạy về phía đông, Lưu Bang 刘邦 cũng dẫn quân về phía tây. Lúc bấy giờ, Trương Lương 张良nhận thức rõ Hạng Vũ do bởi tự phụ cố chấp nên mọi người phản lại, bà con thân thích xa rời, thế lực ngày một suy yếu. Vì thế, Trương Lương cùng Trần Bình 陈平 đồng thời nói với Lưu Bang:

          Nhà Hán đã chiếm hơn một nửa thiên hạ, chư hầu tranh nhau quy phụ; Sở vương (Hạng Vũ) binh lính mỏi mệt, lương thảo không còn. Đây chính là lúc trời diệt Sở, chi bằng nhân cơ hội này mà diệt Sở. Nếu không đánh đó là “nuôi hổ để tự chuốc cái hoạ sau này”.

          Lưu Bang nghe theo kiến nghị ấy, đích thân thống lĩnh đại quân truy kích Hạng Vũ, đồng thời sai người hẹn với Hàn Tín 韩信, Bành Việt 彭越 hợp lại bao vây quân Sở.

          Tháng 10, quân Hán đuổi theo đến Cố Lăng 固陵 (nay là Thái Khang 太康 Hà Nam 河南), nhưng không thấy Hàn Tín, Bành Việt dẫn quân tới chi viện. Hạng Vũ quay lại đánh quân Hán, Lưu Bang lại thua chạy về phía bắc. Lưu Bang nấp trong thành luỹ, trong lòng sốt ruột, bèn đến hỏi Trương Lương:

          Chư hầu không giữ lời hứa, nay phải làm sao?

          Trương Lương luôn để ý đến nhất cử nhất động của mấy nhân vật, tìm hiểu những bí ẩn của họ, đồng thời vạch ra kế sách đối phó. Nhân đó Trương Lương đáp rằng:

          Quân Sở sắp bại, Hàn Tín, Bành Việt tuy thụ phong là Vương, nhưng không có cương giới xác định. Hai người không đến giúp, nguyên nhân là ở chỗ này. Ngài như có thể phân chia thiên hạ với họ, thì có thể có được hai vị tướng; nếu không thể thì sự việc thành bại không có cách nào để tính toán.

          Lưu Bang muốn giải quyết tình hình đang khẩn cấp, liền đem địa bàn từ phía đông của đất Trần đến vùng duyên hải phân cho Tề vương Hàn Tín; đem địa bàn từ phía bắc của Tuy Dương 睢阳 đến Cốc Thành 谷城 phân cho Lương vương Bành Việt. Chẳng bao lâu, quả nhiên Hàn Tín, Bành Việt đem binh tới giúp.

          Tháng 12, Hạng Vũ bị Hán vương Lưu Bang cùng quân các lộ chư hầu bao vây tại Cai Hạ 垓下 (nay là phía đông nam huyện Linh Bích 灵璧 tỉnh An Huy 安徽). Đêm hôm đó vầng trăng tròn treo trên bầu trời, cảnh tượng thê lương tịch mịch.

          Doanh trại quân Sở tĩnh lặng, chỉ nơi doanh trướng của Hạng vương phát ra ánh đèn. Hạng Vũ đang cùng với ái phi Ngu Cơ 虞姬 đối ẩm, bóng hai người hắt lên màn trướng, một bóng khôi ngô hùng tráng, bóng kia nhỏ nhắn lung linh, hai bóng lay động theo ánh đèn. Hai hàng vệ sĩ bên ngoài trướng đứng yên bất động. Mấy tướng lĩnh tâm phúc và thị tùng hầu hạ cẩn thận. Chỉ có Ngu Cơ ở trước mặt, Hạng vương mới cảm thấy thư thái, thanh thản trong lòng.

          Hạng vương đã hơi say, Ngu Cơ cũng hơi say, cả hai dần quên mình đang ở trong cảnh nguy nan. Đột nhiên từ trong thành luỹ quân địch ở nơi xa vang lại tiếng hát, du dương ai oán. Hạng Vũ giật mình, nghe rõ đó là tiếng ca nước Sở mà mình rất quen thuộc. Hạng Vũ từ tiếng ca đó mà trưởng thành. Tiếng ca đã gợi nỗi sầu nhớ quê hương, cũng mang lại nỗi bi ai của mọi người đối với thế tình li loạn.

          Tiếng ca càng lúc càng rõ từ bốn phương tám hướng vang lại, hình thành làn sóng âm thanh lay động hồn phách mọi người. Hạng Vương thất sắc, trong lòng suy nghĩ, lẽ nào Lưu Bang đã chiếm hoàn toàn đất Sở.

          Ngoài doanh trướng, gió lạnh thổi ào áo, mang theo tiếng ca không ngừng hướng đến bốn phía của doanh trại quân Sở. Tiếng ca như than như khóc. Tiếng ca đó từ đâu vang đến? sao mà thê lương như thế? Hoá ra đó là bài ca nước Sở do Trương Lương viết ra, quân Hán đều học và hát được. Đêm khuya yên tĩnh, mấy chục vạn người cùng cất lên tiếng hát, quỷ thần cũng động dung. Tiếng ca như có một sức mạnh tinh thần to lớn làm lay động lòng người, quân Sở nghe qua, lòng nhớ quê hương trổi dậy nên đã lén bỏ trốn. Ngay cả đại tướng như Chung Li Muội 钟离昧, Quý Bố 季布 nghe qua cũng bấn loạn tinh thần bỏ Hạng Vũ mà đi. Chú của Hạng Vũ là Hạng Bá nhìn thấy mọi người đã phản, bà con thân thích đã rời cũng lén chạy đến chỗ Trương Lương. Hạng Vũ dần tỉnh lại, nhìn thấy Ngu Cơ đang nghe khúc ca nước Sở bi thiết. Thấy đại thế đã mất, Hạng Vũ bèn vừa uống rượu vừa hát lên khúc hát:

Lực bạt sơn hề khí cái thế

Thời bất lợi hề Truy bất thệ

Truy bất thệ hề khả nại hà?

Ngu hề ngu hề nại nhược hà?

力拔山兮气盖世

时不利兮骓不逝

骓不逝兮可奈何?

虞兮虞兮柰若何?

Sức bạt cả núi, khí trùm cả đời

Nhưng thời không có lợi, ngựa Ô Truy cũng không tiến lên

Ngựa Ô Truy không tiến lên biết làm sao?

Nàng Ngu Cơ ơi biết làm sao đây?

          Trống canh năm nổi lên, Hạng Vũ nói lời từ biệt với Ngu Cơ:

          Trời sắp sáng rồi, ta sẽ xông vào chỗ chết đột phá vòng vây. Ái cơ ơi! Nàng làm sao bây giờ?

          Không ngờ, Ngu Cơ đột nhiên đứng dậy, nói rằng:

          Tiện thiếp sống theo đại vương, chết cũng theo đại vương, xin đại vương bảo trọng.

          Nói xong liền rút kiếm tự tận. Hạng Vũ muốn cứu nhưng đã muộn đành ôm thây khóc lớn.

          Trời tang tảng sáng, Hạng Vũ không tiện ở lâu, liền cưỡi lên ngựa Ô Truy đột phá vòng vây chạy liền một mạch đến bờ Ô giang 乌江. Một ông lão chèo chiếc thuyền con đến, giục Hạng Vũ lên thuyền, Hạng Vũ nói rằng:

          Trời đã hại ta, ta hà tất phải qua sông. Cho dù còn sống, ta còn mặt mũi nào gặp lại phụ lão ở Giang Đông nữa?

          Nói xong rút kiếm tự vẫn.

          Việc phân tranh Hán Sở đến đây đã đánh dấu chấm hết, một triều đại mới bắt đầu.

                                                                      Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 06/02/2015

Nguyên tác Trung văn

TỨ DIỆN SỞ CA

四面楚歌

Trong quyển

TRUNG HOA THƯỢNG HẠ NGŨ THIÊN NIÊN

中华上下五千年

Chủ biên: Lí Tinh 李晶

Nam Kinh đại học xuất bản xã, 2007