Dịch thuật: Diều truyền thống với ngụ ý cát tường

DIỀU TRUYỀN THỐNG VỚI NGỤ Ý CÁT TƯỜNG

          Diều Trung Quốc đã có lịch sử hơn 2000 năm, Trên diều truyền thống Trung Quốc có thê thấy được ngụ ý cát tường và hình ảnh của đồ án cát tường. Tổ tiên người Trung Quốc không chỉ sáng tạo ra văn tự và hội hoạ ưu mĩ, ngưng tụ được trí tuệ của dân tộc Trung Hoa, mà còn sáng tạo ra nhiều đồ án ngụ ý cát tường phản ánh sự truy cầu cuộc sống tốt đẹp của con người.

          Diều có lịch sử hơn 2000 năm, luôn hoà nhập vào trong văn hoá truyền thống của Trung Quốc. Trong diều Trung Quốc truyền thống, có thể thấy ngụ ý cát tường: “phúc thọ song toàn” 福寿双全, “long phụng trình tường” 龙凤呈祥, bách điệp náo xuân” 百蝶闹春, lí ngư khiêu Long Môn” 鲤鱼跳龙门, “Ma Cô hiến thọ” 麻姑献寿, “bách điểu triều phụng” 百鸟朝凤, “liên niên hữu ngư” 连年有鱼, “tứ quý bình an” 四季平安 … Những diều này, không con nào là không biểu hiện niềm mơ ước một cuộc sống tươi đẹp của con người. Đồ án cát tường vận dụng hình tượng nhân vật, tẩu thú, hoa điểu, khí vật và một số văn tự cát tường, lấy ngạn ngữ dân gian, những lời tốt đẹp cùng câu chuyện thần thoại làm đề tài, thông qua các thủ pháp biểu hiện như tỉ dụ, song quan, tượng trưng cùng hài âm, cấu thành hình thức mĩ thuật “đồ án cát tường”, nhằm cầu cát trình tường, tiêu tai miễn nạn, kí thác nguyện vọng hạnh phúc, trường thọ, hỉ khánh của con người. Nó mượn vật mà dụ nghĩa, đem tình cảnh và vật dung hợp thành nhất thể, nhân đó chủ đề hiện ra rõ ràng, cấu tứ xảo diệu, có sự cách điệu độc đáo và đậm sắc thái dân tộc. Ví dụ như đồ án một đôi chim phụng nghinh đón mặt trời giương cánh bay lượn, gọi là “song phụng triều dương” 双凤朝阳, nó dùng đồ

án với ngụ ý phong phú, nhiều tư thế biến hoá, thể hiện con người hướng đến  sự truy cầu hạnh phúc tươi đẹp. Sự phong phú về nội dung của đồ án cát tường về đại thể có các loại hình như “cầu phúc”, “trường thọ”, “hỉ khánh”, “cát tường” … trong đó loại đồ án cầu phúc là nhiều hơn cả.

Cầu phúc

          Đối với hạnh phúc, mọi người đều có chung tâm lí truy cầu, con dơi (biển bức 蝙蝠) nhân vì hài âm với “biến phúc” 遍福, “biến phú” 遍富, mặc dù hình tượng của nó không đẹp, nhưng kinh qua việc mĩ hoá, đã lấy nó làm đồ án cát tường tượng trưng cho “phúc”. Diều lấy dơi làm đồ án đều như thế, như diều truyền thống Sa Yến 沙燕 tại Bắc Kinh, lấy “phúc yến” 福燕làm đại biểu, trên đôi cánh của diều có thể vẽ con dơi được mĩ hoá, Diều với những ngụ ý khác có: phúc trung hữu phúc” 福中有福, “phúc tại nhãn tiền” 福在眼前, “ngũ phúc hiến thọ” 五福献寿, “ngũ phúc phủng thọ” 五福捧寿捧, “phúc thọ song toàn” 福寿双全, “ngũ phúc tề thiên” 五福齐天, “ngũ phúc hiến thọ” 五福献寿 v.v… Trong thiên Hồng phạm 洪范 có nói đến “ngũ phúc”:

          Nhất viết thọ, nhị viết phú, tam viết khương ninh, tứ viết du hiếu đức, ngũ viết khảo chung mệnh.

          一曰寿, 二曰富, 三曰康宁, 四曰攸好德, 五曰考终命.

          “Du hiếu đức” là nói điều ham muốn là đức; “khảo chung mệnh” là nói chết vì già. Theo ngụ ý của ngũ phúc, phúc đã bao hàm “phú” và “thọ”. Những đồ án cát tường cầu phúc khác còn có “ngư” 鱼 và “như ý” 如意 (“như ý” vốn là cây được làm bằng trúc hoặc gỗ, dùng để gãi những chỗ mà tay không vói tới, nhân vì có thể được như ý muốn của người mà có tên gọi như thế). Diều với đồ án cát tường như thế có: “liên niên hữu ngư” 连年有鱼, “hỉ khánh hữu dư” 喜庆有余, “lí ngư khiêu Long Môn” 鲤鱼跳龙门, “bách sự như ý” 百事如意, “tất định như ý” 必定如意, “bình an như ý” 平安如意…

Trường thọ

          Xưa nay mọi người đều hi vọng được mạnh khoẻ trường thọ, về đồ án gởi gắm và cầu chúc trường thọ rất nhiều, có tùng bách muôn đời xanh tươi, có hạc tiên nghe nói có thể sống đến mấy ngàn năm cùng với loài chim đuôi dài tượng trưng trường thọ, có “tiên thảo” linh chi nghe nói ăn vào có thể sống đến mấy trăm năm cùng với quả đào tiên nghe nói ăn  vào có thể khiến con người trường sinh bất lão … Về chữ “thọ” 寿truy cầu và biểu đạt trường thọ có đến hơn 300 tự hình, biến hoá vô cùng phong phú. Chữ “vạn” nguồn gốc ở Phật giáo, ngụ ý “nhiều đến cả hàng vạn”. Ở diều Sa Yến, đồ án phần bụng đa phần là chữ “vạn”. Đồ án cát tường có liên quan khác cùng với diều còn có: “tường vân hạc thọ” 祥云鹤寿, “Bát tiên hạ thọ” 八仙贺寿…

Hỉ khánh

          Biểu đạt tâm tình hạnh phúc, tốt đẹp, vui tươi của con người. Chữ “hỉ” 喜 cũng có không ít tự hình. “Song hỉ” 囍 là đồ án hỉ khánh mà mọi người thường thấy. Chim “hỉ thước” 喜鹊 là “điềm” báo có hỉ sự. Ở diều có loại có chữ “hỉ”, có loại có chữ “song hỉ”. Diều với đồ án cát tường khác có liên quan còn có: “hỉ

Thướng mi sao” 喜上眉梢, “song hỉ đăng mi” 双喜登眉, “hỉ khánh hữu dư” 喜庆有余, phúc lộc thọ hỉ” 福禄寿喜, song hỉ phúc tường” 双喜福祥. Những đồ án hỉ khánh thú vị có: bách điệp, bách điểu, bách hoa, bách cát, bách thọ, bách phúc, bách hỉ v.v… như “bách điểu triều phụng” 百鸟朝凤 ngụ ý hôn nhân mĩ mãn. Phu thê hoà hợp có đồ án uyên ương …

Cát tường

          Long, phụng, kì lân là những thuỵ cầm trân thú trong trí tưởng tượng của con người. Rùa vào thời cổ tượng trưng cho trường thọ, về sau dùng đường vân trên mai của nó thay thế. Đặc biệt, cần phải nhấn mạnh là về đề tài rồng, Trung Quốc là đất nước chuộng rồng, rồng ở Trung Quốc có ý nghĩa đặc biệt. Rồng là một sinh vật thần kì, có sừng của hươu, đầu của trâu, thân của mãng xà, vảy của cá, móng của chim ưng, được xem là tượng trưng cho nền văn minh cổ xưa của Trung Hoa. Lấy thuỵ cầm trân thú cùng với những vật tượng khác cấu thành đồ án cát tường truyền thống có: “long phụng trình tường” 龙凤呈祥, “nhị long hí châu” 二龙戏珠, thái phụng song phi” 彩凤双飞, bách điểu triều phụng” 百鸟朝凤 v.v… Diều truyền thống của Trung Quốc – đầu rồng, thân rết, gắn ống sáo, nhất là loại diều cỡ lớn, với nơi thả diều rộng lớn, khí thế mạnh mẽ khiến mọi người yêu thích.

          Có thể thấy, diều cùng ước vọng của con người không thể tách rời, mỗi người đều hi vọng được bình an hạnh phúc.

                                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 02/3/2015

Nguyên tác Trung văn

TRUYỀN THỐNG PHONG TRANH DỮ CÁT TƯỜNG NGỤ Ý

传统风筝与吉祥寓意

Trong quyển

PHONG TRANH

風箏

Tác giả: Vân Trung Thiên 云中天

Bách Hoa Châu văn nghệ xuất bản xã, 2006.