Dịch thuật: Sự thịnh suy của nước Chu thời Xuân Thu

SỰ THỊNH SUY CỦA NƯỚC CHU邾THỜI XUÂN THU

          Thời Xuân Thu, nước mạnh hiếp nước yếu, nước lớn bức nước nhỏ, nhiều trung và tiểu quốc từ phụ dung mà đi đến chỗ diệt vong. Nhưng, do bởi giữa các nước mưu đồ tranh bá với nhau, chế ước lẫn nhau, một số tiểu quốc may mắn được bảo toàn, sự thịnh suy của nước Chu 邾 là một ví dụ.

          Chu 邾 tức đời sau gọi là Châu 邹là một cổ quốc tính Tào 曹. Thời Xuân Thu, Chu là tiểu quốc bậc 3, lãnh địa thuộc đông nam huyện Châu 邹 tỉnh Sơn Đông 山东ngày nay. Thời Xuân Thu, Chu là nước phụ dung của nước Lỗ, chư hầu trung nguyên luôn coi thường, cho đó là nước man di, khi tham gia hội minh cũng không tư cách “ghi tước”.

          Năm 679 trước công nguyên (Chu Hi Vương 周僖王 năm thứ 3), quân đội nước Chu theo quân đội của Tề Hoàn Công 齐桓公vừa mới trở thành bá chủ đi đánh đất Kỉ ⁽¹⁾, từ đó mới được liệt vào hàng chư hầu.

          Tiến vào giai đoạn trung và hậu kì thời Xuân Thu, thế lực nước Chudần mạnh lên. Chu Văn Công 邾文公 là một bậc hiền minh, tại vị cùng thời với Lỗ Hi Công 鲁僖公. Chu Văn Công cùng người kế nhiệm Chu Định Công 邾定公 ra sức thoát khỏi địa vị phụ dung nước Lỗ, từng đánh bại đội quân nước Lỗ. Khi Chu Văn Công qua đời, nước Lỗ sai sứ giả sang điếu tang nhưng bất kính, nước Chuđã đánh Lỗ hỏi tội. Từ đó nước Chu dựa vào nước Tề.

          Nước Chu cường thịnh là vào thời Chu Tuyên Công 邾宣公và Chu Điệu Công 邾悼公, tức vào khoảng năm 545 đến năm 531 trước công nguyên thời Chu Linh Vương 周灵王 tại vị. Về sau phát sinh nội loạn, thế lực đất nước ngày dần suy yếu. Đến thời Xuân Thu, nước Chu liên tiếp bị nước Lỗ xâm phạt, thậm chí quốc quân bị bắt làm tù binh, cơ hồ muốn diệt vong. Nhưng do bởi nước Ngô và nước Tề chế ước nước Lỗ, nên nước Lỗ rốt cuộc không diệt được nước Chu.

           Chu tuy bị các nước mạnh như nước Lỗ, nước Tề coi thường, nhưng đồng thời nước Chu cũng coi thường tiểu quốc yếu hơn mình. Thời Lỗ Tuyên Công, nước Chu từng giết quốc quân nước Tăng 曾 một nước phụ dung nước Lỗ; thời Lỗ Chiêu Công, nước Chu suýt chút nữa diệt nước Vũ 鄅, một nước nhỏ khác. Cục thế của cả thời đại Xuân Thu chính là sự diễn biến trong quá trình lớn bức nhỏ, mạnh hiếp yếu.

          Những di khí thanh đồng của nước chu được bảo tồn rất nhiều đến đời sau. Danh khí truyền đời có “Chu Công kinh biên chung” 邾公经编钟, “Công Hoa chung” 公华钟 v.v…

Chú của người dịch

1- Chữ “kỉ” trong nguyên tác gồm chữ 几 (kỉ) bên trái và bộ 阝(ấp) bên phải.

          Trong Khang Hi tự điển 康熙字典có thu thập chữ này.

          “Đường vận” cư lí thiết. “Tập vận” cử lí thiết. Tịnh âm kỉ. “Thuyết văn”: địa danh.

          “唐韻” 居履切. “集韻” 舉履切. 並音几. “說文”: 地名

          (“Đường vận” phiên thiết là cư lí; “Tập vận” phiên thiết là cử lí. Đều có âm là kỉ. “Thuyết văn” giải thích là địa danh.) 

(trang 1254, Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003).

                                                                   Huỳnh Chương Hưng

                                                                   Quy Nhơn 08/4/2015

Nguyên tác Trung văn

XUÂN THU THỜI KÌ CHUQUỐC THỊNH NHI HỰU SUY

春秋时期邾国盛而又衰

Trong quyển

ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ

图文中国通史

(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)

Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标

Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.