Dịch thuật: Tên thật của Võ Tắc Thiên là gì?

TÊN THẬT CỦA VÕ TẮC THIÊN LÀ GÌ?

          Võ Tắc Thiên 武则天 là vị nữ hoàng đế duy nhất trong lịch sử Trung quốc. Bà vốn là phi tử của Đường Thái Tông Lí Thế Dân 李世民, nhập cung lúc 14 tuổi. Sau khi Đường Thái Tông qua đời, theo di chiếu, bà xuất gia làm ni cô ở chùa Cảm Nghiệp ⁽¹⁾ 感业. Đường Cao Tông Lí Trị 李治 kế vị, bà được triệu hồi lại cung và trở thành phi tử của Lí Trị. 31 tuổi được sách phong hoàng hậu, bắt đầu tham dự triều chính. Bà với Cao Tông cùng xưng là “Nhị Thánh”.

          Sau khi Cao Tông qua đời, lúc đầu bà lập con là Lí Hiển 李显làm vua tức Đường Trung Tông, chẳng bao lâu phế truất, lập người con khác là Lí Đán 李旦 tức Đường Duệ Tông. Năm 690, bà phế Duệ Tông, tự xưng làm đế, đồng thời đổi quốc hiệu là Chu周, tự xưng là “Thần Thánh Hoàng Đế” 神圣皇帝.

          Võ Tắc Thiên là người mưu lược, tài trí. Trong thời gian xưng đế, bà coi trọng việc nông tang, đẩy mạnh việc sản xuất, tạo điều kiện để mọi người phát biểu ý kiến, biết dùng nhân tài, khiến cho kinh tế thời Đường luôn phát triển, đặt nền móng vững chắc cho thời kì “Khai Nguyên thịnh thế” 开元盛世 sau này.

          Nhưng đối với một vị nữ hoàng đế có địa vị hiển hách và có ảnh hưởng to lớn, về tên thật và tên gọi lúc còn bé của bà là gì thì không ai biết đến, lịch sử cũng không hề ghi chép. Mọi người chỉ biết bà là người ở Văn Thuỷ 文水, Quan Châu 关州 ( nay thuộc tỉnh Sơn Tây). Phụ thân tên Võ Sĩ Hoạch 武士彠, vốn là một thương nhân buôn bán gỗ. Nhân vì ủng hộ cuộc khởi nghĩa của Lí Uyên 李渊 nên sau khi triều Đường kiến lập, ông đã được làm quan.

          Có người sẽ hỏi, Võ Tắc Thiên không phải là tên của bà sao? Võ Tắc Thiên không phải là tên mà là hiệu. Con của Võ Tắc Thiên là Đường Trung Tông Lí Hiển sau khi lên ngôi trở lại đã dâng bà tôn hiệu là “Tắc Thiên Đại Thánh Hoàng Đế” 则天大圣皇帝. Sau khi bà qua đời có thuỵ hiệu là “Tắc Thiên Thuận Thánh Hoàng Hậu” 则天顺圣皇后. Người đời sau theo đó gọi bà là Võ Tắc Thiên.

          Vào năm 66 tuổi, khi làm hoàng đế nhằm thể hiện địa vị và quyền uy của mình, Võ Tắc Thiên cũng tự đặt cho mình một cái tên, chữ viết của tên này cũng do bà sáng tạo ra, đó là chữ 曌. Chữ này do ba chữ “Nhật” 日, “Nguyệt”月, “Không” 空 tổ thành. Âm đọc và ý nghĩa giống chữ 照 (Chiếu). Tên này mang ý nghĩa “Nhật nguyệt đương không chiếu” 日月当空照, bà tự ví mình như mặt trời mặt trăng chiếu rọi khắp nơi, cả càn khôn rộng lớn đều dưới sự thống trị của mình, mang rõ màu sắc chính trị. Đây cũng là cái tên mà mọi người thường nhắc đến. Sự kiện này có ghi rõ trong “Cựu Đường thư – Tắc Thiên Võ Hậu kỉ” 旧唐书 - 则天武后纪.

          Ngoài ra, người đời còn gọi bà là “Võ Mị” 武媚 hoặc “Mị Nương” 媚娘. “Võ Mị” là hiệu mà Lí Thế Dân ban tặng sau khi bà nhập cung được ân sủng, còn “Mị Nương” là tục xưng khi bà còn trong cung, cả hai không liên quan gì đến tên của bà.

          Một nhân vật lịch sử có ảnh hưởng đặc biệt như thế mà rốt cuộc không ai biết được tên có lẽ là do bởi bà xuất thân thấp kém, trước khi nhập cung chỉ là một cô gái bình thường.

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- Trong nguyên tác là chùa Cảm Ứng 感应

                                                                       Huỳnh Chương Hưng

                                                                       Quy Nhơn 11/3/2013

Nguyên tác Trung văn

VÔ NHÂN TRI HIỂUVÕ TẮC THIÊN ĐÍCH BẢN DANH

KHIẾU THẬP MA

无人知晓武则天的本名叫什么

Trong quyển

TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ

中国人名的故事

Tác giả:  Trương Tráng Niên  张壮年

               Trương Dĩnh Chấn  张颖震

Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005.