Dịch thuật: Lỗ Tấn ứng đối trong giờ học làm câu đối

LỖ TẤN ỨNG ĐỐI TRONG GIỜ HỌC LÀM CÂU ĐỐI

          Lỗ Tấn 鲁迅 lúc nhỏ học ở Tam Vị thư ốc 三味书屋 ⁽¹⁾ tại Đông Xương Phường Khẩu 东昌坊口 thuộc Thiệu Hưng 绍兴, thầy dạy là Thọ Kính Ngô 寿镜吾, một người có học thức uyên bác. Có một lần, thầy ra 3 chữ bảo học trò đối lại, 3 chữ đó là:

Độc giác thú

独角兽

(Thú một sừng)

          Một học trò giành đối trước:

Song đầu xà

双头蛇

(Rắn hai đầu)

Thầy lắc đầu tỏ ý không hài lòng

          Một học trò khác buột miệng đối:

Tứ nhãn cẩu

四眼狗

(Chó bốn mắt)

Thầy cho rằng học trò mắng người đeo kiếng, liền cầm roi quất xuống bàn, bảo rằng:

Xuẩn tài, nói lời làm tổn thương người khác, khả ố.

          Lúc bấy giờ, Lỗ Tấn từ từ đối lại:

Tỉ mục ngư ⁽²⁾

比目鱼

(Cá hai mắt)

          Thầy nghe xong gật đầu bảo rằng:

          Chữ “độc” 独 không phải số từ, nhưng có ý nghĩa là “đơn” 单; chữ “tỉ” 比 cũng không phải số từ, nhưng có nghĩa là “song” 双. “Độc giác thú” là kì lân, là loài thú cát tường trong thiên hạ; “Tỉ mục ngư” là loại trân quý dưới biển, đối rất hay.

          Một lần khác, thầy ra đề:

Hãm thú nhập tỉnh trung

陷兽入阱中

(Xua thú đến hố sâu)

          Chữ “trung” 中 là thanh bằng đáng lẽ là câu dưới, giờ ở trên, như vậy câu trên đối lại phải dùng thanh trắc. Lỗ Tấn đối lại:

Phóng ngưu quy lâm dã

放牛归林野

(Thả trâu về rừng rậm)

Câu đối nhận được sự tán thưởng của thầy.

Hai cặp đối:

Độc giác thú

Tỉ mục ngư

独角兽

比目鱼

Thú một sừng

Cá hai mắt

Hãm thú nhập tỉnh trung

Phóng ngưu quy lâm dã

陷兽入阱中

放牛归林野

Xua thú đến hố sâu

Thả trâu về rừng rậm

CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- TAM VỊ THƯ ỐC 三味书屋: đây là một tư thục nổi tiếng tại thành nội phủ Thiệu Hưng 绍兴 cuối đời Thanh, vị trí ở số 11 Đô Xương Phường Khẩu 都昌坊口. Tam Vị thư ốc vốn là thư phòng của Thọ Kính Ngô 寿镜吾. Lỗ Tấn từ năm 12 tuổi đến năm 17 tuổi học ở đây.

          Thọ Kính Ngô 寿镜吾 (1849 – 1930) tên là Hoài Giám 怀鉴, tự là Kính Ngô 镜吾.

          Tam Vị 三味 lấy ý là:

          Đọc kinh, mùi vị như lúa nếp

          Đọc sử, mùi vị như sơn hào hải vị

          Đọc chư tử bách gia, mùi vị như cá thịt được ướp.

          Nguồn http://baike.baidu.com/view/30006.htm

                     http://www.baike.com/wiki

(2)- TỈ MỤC NGƯ 比目鱼: Tỉ mục ngư còn được gọi là “Tháp sa ngư” 鳎沙鱼(cũng được viết là 挞沙鱼), “Tháp mô” 鳎蟆 (bính âm là tama, cũng được viết là 搭玛), “Bình ngư” 平鱼và “Tả khẩu ngư” 左口鱼. Vùng Quảng Đông, Hồng Kông gọi là “Đại địa ngư” 大地鱼. Loại cá này có hình tròn dạng quả trứng, thân dẹp.

          Nguồn http://zh.wikipedia.org/wiki

          “Tỉ mục ngư” là tên một loại cá, ở đây tạm dịch là “cá hai mắt” cho hợp với câu trên là “thú một sừng”.

                                                          Huỳnh Chương Hưng

                                                          Quy Nhơn 22/10/2013

Nguyên tác Trung văn

LỖ TẤN THƯỚNG “ĐỐI KHOÁ” ỨNG ĐỐI

鲁迅上 “对课” 应对

Trong quyển

KHINH TÙNG HỌC ĐỐI LIÊN

轻松学对联

Tác giả: Nghiêm Ân Huyên 严恩萱

                      Nghiêm Khảo Lượng 严考亮

Quảng Châu – Kí Nam đại học xuất bản xã, 2005.