NGỌC ÔNG TRỌNG ĐỜI HÁN
Gần đây những thư tịch do Hương Cảng, Đài Loan xuất bản có liên quan đến cổ ngọc rất nhiều, dường như đều đăng tải Ông Trọng 翁仲theo các mô thức đời Hán. Ông Trọng là ai? Tại sao lại được người ta mến mộ như thế? Theo truyền thuyết, Nguyễn Ông Trọng 阮翁仲 đời Tần cao 1 trượng 3 xích, sức lực hơn người, võ nghệ siêu quần, là vệ sĩ quan trọng của Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇, sinh tiền lập nhiều chiến công. Sau khi mất, nhằm mong được bảo hộ về tinh thần, Tần Thuỷ Hoàng đã hạ lệnh dùng đồng đúc hình tượng của ông đặt ở bên ngoài Tư Mã Môn 司马门 của cung Hàm Dương 咸阳.
Đời Hán, cũng có ngọc Ông Trọng dùng ngọc tạc thành lớn bằng ngón tay út của trẻ em, đeo bên hông để cầu bình an tiêu tai. Từ đời Hán trở về sau, người ta đặt Ông Trọng bằng đá trước mộ nhằm để trừ tà bảo hộ mộ phần. Như vậy, Ông Trọng từ vệ sĩ trở thành thần bảo hộ.
Chúng tôi nghiên cứu cổ ngọc hơn 30 năm, thấy qua có đến hơn cả ngàn Ngọc Ông Trọng, nhưng đa phần là sản phẩm mô phỏng của đời Thanh. Sản phẩm mô phỏng của đời Tống đời Minh rất ít. Thêm vào đó càng mô phỏng càng li kì, thậm chí thước tấc lớn bằng ngón tay cái, tạo hình thì đa dạng phong phú.
Ngọc Ông Trọng đời Hán chân chính phát hiện được và truyền đời, có thể nói là cực quý, cực hiếm. Ngọc Ông Trọng mà chúng tôi đề cập ở đây vô cùng trân quý, được phát hiện tại mộ của Quảng Lăng vương Lưu Kinh 广陵王刘荆 thời Đông Hán, hiện lưu giữ tại Viện bảo tàng Nam Kinh. Do bởi có quan hệ nghiệp vụ, chúng tôi đã từng mời các chuyên gia hàng đầu về mô phỏng cổ ngọc tiến hành chế tác mô phỏng Ngọc Ông Trọng, nhưng không có cách gì để đạt đến thần thái, ý vị của chân phẩm.
Những người yêu thích cổ ngọc đương nhiên muốn hiểu rõ diện mạo chân chính của Ngọc Ông Trọng đời Hán. Chúng tôi nghĩ rằng, đầu tiên phải biết khu biệt Ngọc Ông Trọng đời Hán với ngọc nhân 玉人 (tượng người bằng ngọc) đời Hán. Do bởi hình tượng nhân vật phức tạp, chế tác thành ngọc khí lại càng không dễ, cho nên bắt đầu từ thời đại đồ đá mới, mãi cho đến thời Đường Tống, nhân vật được điêu khắc bằng ngọc là loại ít thấy trong số ngọc khí được tạo hình.
Ngọc Ông Trọng đời Hán tạo hình cô đọng súc tích, mài giũa đơn sơ, thông qua sự tưởng tượng phong phú, nghệ nhân đã vận dụng thủ pháp biểu hiện trừu tượng, ngũ quan trên mặt chỉ với 3 đường khắc ngắn và sâu khắc hoạ ra. Cá biệt có Ngọc Ông Trọng cũng dùng “lục đao” 六刀 khắc âm chân mày, mắt, mũi, miệng; như Ngọc Ông Trọng ở mộ Quảng Lăng Vương. Còn ngọc nhân đời Hán, chân mày, mắt, mũi, miệng trên mặt đều khắc tinh tế, đây là căn cứ chủ yếu để khu biệt Ngọc Ông Trọng và ngọc nhân đời Hán.
Ngọc Ông Trọng đời Hán vốn là hình tượng một chàng trai, nhưng nhưng người mô phỏng đời sau, chưa từng thấy qua tạo hình chân chính, đã nhầm lí giải Ông Trọng là một ông lão.
Đồng thời, trước một số lăng mộ to lớn khí thế của đời Minh, như Thập Tam lăng ở Bắc Kinh, Minh Hiếu Lăng ở Nam Kinh, đều có đặt tượng văn quan võ tướng tạc bằng đá, cùng ngựa đá. Trong đó tượng văn quan bằng đá trở thành bản gốc cho những người thời Minh Thanh mô phỏng, trên cơ sở đó đã tạo ra hình tượng Hán Ông Trọng, một lão quan văn đầu đội mũ quan dạng bậc cấp trước thấp sau cao, bộ râu hình tam giác, thân mặc đại bào tay rộng, chân mang giày cao. Còn có tượng hai tay bưng ngọc khuê dạng thức đời Minh. Có thể nói là phiên bản tượng văn quan bằng đá trước lăng mộ đời Minh. Nhưng điều đáng chú ý là, để bắt chước theo cách khắc “Hán bát đao” 汉八刀, ngũ quan trên mặt cũng chỉ dùng “tam đao” biểu hiện ra.
“Hán bát đao” là tục xưng thủ pháp nghệ thuật điêu khắc ngọc, tức căn cứ hình thái khí vật, áp dụng đường nét ngắn gọn tiến hành khắc hoạ, vận dụng các loại kĩ pháp như bào, giũa, mài, khắc, đao pháp thô nhưng có lực, cứng cỏi. Tác phẩm đại biểu là ngọc trư 玉猪, ngọc thiền 玉蝉, Ngọc Ông Trọng.
Do bởi Ngọc Ông Trọng truyền đời cực ít, nhân đó cũng dễ bị lẫn lộn nhất.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 22/4/2016
Nguyên tác Trung văn
HÁN ĐẠI NGỌC ÔNG TRỌNG CẦU CHÂN
汉代玉翁仲求真
Trong quyển
TRÂN BẢO GIÁM BIỆT CHỈ NAM
珍寶鉴别指南
Tác giả: Từ Bang Đạt 徐邦达, Cổ Binh 古兵
Thượng Hải văn hoá xuất bản xã, 1998
0 nhận xét:
Đăng nhận xét