Dịch thuật: Bí ẩn về cái chết của hoàng đế Quang Tự

BÍ ẨN VỀ CÁI CHẾT CỦA HOÀNG ĐẾ QUANG TỰ

          Cũng giống như hoàng đế Đồng Trị 同治, hoàng đế Quang Tự 光绪 đột nhiên qua đời lúc còn trai trẻ, trở thành vật hi sinh thứ 2 dưới sự buông rèm thính chính của Từ Hi 慈禧, hơn nữa cái chết của ông và cái chết của Từ Hi chỉ cách nhau có một ngày. Vì thế, về nguyên nhân cái chết của Quang Tự cũng đã dẫn đến những đồn đoán của người đời.

          Quan điểm đầu tiên cho rằng Quang Tự chết vị bệnh nặng. Trong cơn bão táp phế lập, Quang Tự vẫn làm hoàng đế, nhưng lại không có thực quyền, tinh thần cũng bị đả kích. Những lo nghĩ của hoàng đế Quang Tự đã ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ của ông. Ngoài ra, Quang Tự từ nhỏ đã ốm yếu, tì vị vốn hư nhược. Quang Tự tuy là bậc thiên tử, nhưng ngay cả một cô nhi ông cũng không bằng. Theo nhật kí ghi chép trong cung của thái giám Lí Liên Tài 李连材, đương thời người trong cung bị rất nhiều hạn chế, không thể thân cận Quang Tự. Duy chỉ có Tây thái hậu có thể gần ông, nhưng bà ta lúc bấy giờ kiêu xa dâm đạt, không ngó ngàng gì đến cuộc sống của Quang Tự. Vị tiểu hoàng đế hàng ngày chỉ có mấy chục món ăn, nhưng đều không hợp khẩu vị. Khi Quang Tự yêu cầu thêm món khác, ngự thiện phòng trước tiên phải báo cho thái hậu biết. Từ Hi đương nhiên trách Quang Tự phô trương lãng phí, không biết tiết kiệm. Quang Tự từ nhỏ đã đành chịu đói.

          Trong tình hình đó, Quang Tự rất dễ bị bệnh nặng. Trong Thanh Đức Tông thực lục 清德宗实录, Thanh sử cảo 清史稿, Quang Tự triều Nhạc Hoa lục 光绪朝乐华录 … đều nói Quang Tự bị bệnh lâu ngày thân thể suy nhược, đến năm Quang tự thứ 34 thì đã nặng lắm, cuối cùng thì giá băng. Nhưng những văn kiện này đều là văn kiện quan phương, độ tin cậy không cao.

          Thuyết thứ hai rất được lưu hành, nói rằng Từ Hi mưu hại Quang Tự. Những người theo quan điểm này cho rằng Quang Tự tuy trường kì bị giam cầm, nhưng phái bảo hoàng lại dựa vào ông ta. Khi Từ Hi còn mạnh khoẻ, có thể chấp chính, đã giày vò Quang Tự. Cuối đời, lực bất tùng tâm, bà ta bèn hại chết Quang Tự. Lúc bấy giờ, vị quan đảm nhậm việc khởi cư chú có thể tiếp cận Quang Tự là Uẩn Dục Đỉnh 恽毓鼎, viết bộ Sùng Lăng tồn tín lục 崇陵存信录 (cũng gọi là Quang Tự ngoại truyện 光绪外传), ghi chép lại tình huống trước khi mất của Quang Tự:

Mùa Thu năm Quang Tự thứ 34 (năm 1908), đột nhiên lan truyền tin Quang Tự bị bệnh nặng, triệu tập danh y trong và ngoài thành vào cung để chẩn trị. Khi xem mạch, Quang Tự điềm tĩnh đặt hai tay lên án, tự mình viết ra bệnh tình. Các thầy thuốc đều nói Quang Tự thân thể mạnh khoẻ. Ngày 10 tháng 10, gặp tiết Vạn thọ của Từ Hi (sinh nhật), Quang Tự rời Doanh đài 瀛台, chúc thọ Từ Hi, có người nhìn thấy Quang Tự cử động gân cốt để chuẩn bị quỳ bái. Ngày 19, cung đình đại loạn, gia tăng thị vệ, kiểm tra người ra vào, truyền ngôn Quang Tự giá băng. Ngày hôm sau, trong cung trở lại bình thường, sau giờ Ngọ, truyền giám quốc Tải Phong 载沣 đưa Phổ Nghi 溥仪 nhập cung để nuôi dạy. Ngày 21, hoàng hậu vào Doanh đài thăm, Quang Tự đã tuyệt khí thân vong từ lâu. Thái hậu nghe tin này, chỉ cất vài tiếng than.

Trong đoạn ghi chép này, thực tế Uẩn Dục Đỉnh ám chỉ Từ Hi hại chết Quang Tự. Việc Từ Hi tuyên bố Quang Tự bệnh nặng cũng giống cách phế lập sau vụ “bách nhật duy tân”. Uẩn Dục Đỉnh trường kì nhậm chức quan khởi cư chú, lời của ông có độ tin cậy nhất định.

Nhưng nữ sĩ Đức Linh 德龄 từng nhậm chức nữ quan trong cung, trong Thanh cung nhị niên kí 清宫二年记 lại minh chứng một cách rõ ràng rằng Lí Liên Anh 李莲英 đã hạ độc giết chết Quang Tự.

Ba thuyết trên đây đều là những lời rành rẽ, nhưng hồi ức của thái giám trong Thanh cung toả đàm 清宫琐谈  lại nói đã biết tin Quang Tự giá băng trước khi Quang Tự chết. Lúc bất giờ, có tổng cộng 6 người chăm sóc trong Doanh đài, trong đó 2 người chết đói, còn lại mấy người ăn không đủ no, “vì đói mà thiếu máu là 3 người”. Quang Tự trước khi chết, lúc nằm trên giường đã gọi thầy thuốc họ Chu đến, hai mắt Quang Tự mở to, 4 lần dùng tay chỉ vào miệng, họ Chu biết Quang Tự bị đói, nhưng lại không có gì để ăn, ngay cả bản thân ông ta cũng đã 3 ngày không có gì vào miệng. Sau đó, Quang Tự dần đứt hơi. Lát sau Thuần Thân Vương 醇亲王 vào, họ Chu báo lại hoàng thượng đã qua đời. Thuần Thân Vương dùng tấm kính thử xem hơi thở của hoàng thượng, quả là đã mất, liền vội đi ra. Lát sau hoàng hậu đến, công bố tin hoàng thượng giá băng.

          Qua kĩ thuật y học hiện đại kiểm nghiệm tóc của hoàng đế Quang Tự, đã chứng minh rằng, hoàng đế Quang Tự bị trúng độc mà chết, trong tóc của ông có nồng độ chất tì sương 砒霜 cực cao. Nhưng Quang Tự uống tì sương như thế nào thì trước mắt vẫn còn là một bí ẩn.

                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                    Quy Nhơn 27/01/2016

Nguyên tác Trung văn

QUANG TỰ ĐẾ CHI TỬ THÁM BÍ

光绪帝之死探秘

Trong quyển

TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ

中国未解之谜

Tác giả: Hải Tử 海子

Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2013